Японы Сэлинжер

Орчуулга


Thе Paris Review сэтгүүлийн 2004 оны дугаарт Харүки Муракамигийн ярилцлага нийтлэгдсэн бөгөөд түүнтэй сэтгүүлч Жон Врей ярилцжээ.


Харүки Мураками бол бүтээл туурвил нь англи хэлнээ хөрвүүлэгдсэн япон зохиолчдын дундаас хамгийн шинэлэг зохиолч гэдэгтэй хэн ч маргахгүй биз ээ. Тэр бас хэдэн сая хувь борлогддог номууд шигээ нэр алдар нь дэлхий дахинаа түгсэн зохиолч юм.

Түүний романууд бодит болоод хуурмаг, гэмт хэргийн болоод шинжлэх ухааны гэсэн эсрэг тэсрэгийн огтолцол дээр амилдаг. Жишээ нь, “Хэрцгий үлгэрийн орон ба ертөнцийн төгсгөл”-ийн гол баатар хоёр бодлын дунд амьдардаг бол “Баадуутай шувууны хүүрнэл” хэмээх дэлхий даяар ихэд алдаршсан зохиол нь нэгэн эр алга болсон эхнэрээ эрж буйгаар эхэлснээ Ирландын зохиолч Лоренс Стернийн “Tristram Shandy” романаас хойш ер үзэгдээгүй этгээд сонин өгүүлэмж рүү хөвөрдөг.

Мураками 1949 онд Японы эртний нийслэл Киотод үндэсний соёлдоо хувь нэмэр оруулсан дундаж давхаргын гэр бүлд төржээ. Эцэг нь Японы утга зохиолын хичээлийн багш, өвөө нь Буддын хувраг хүн байлаа. Хоёр настайд нь тэднийх гадаадынхан (ялангуяа америк цэргүүд) хөлхөлдсөн Кобе хэмээх боомт хот руу нүүсэн нь түүний мэдрэмжийг хурцалж өгчээ. Японы утга зохиол, дүрслэх урлаг, дуу хөгжмөөс бага залуудаа татгалзаж жааз хөгжим, Холливүүдийн кино, зөөлөн хавтастай хямдхан номонд шимтэх болсон нь түүнийг огт өөр ертөнцөд аваачив.

Жараад оны сүүлчээр Токиогийн их сургуулийн оюутан Мураками эсэргүүцлийн хөдөлгөөний өрнүүн үеийг чимээгүй боловч өрөвдөн ажихдаа постмодерн зохиолын амтанд оржээ.

Зохиолч маань 23 настайдаа гэрлэсэн бөгөөд бичих замналаа бодит болгож, анхны зохиолоо хэвлүүлэхээс өмнөх хэдэн жилийг Токиод “Петер муур” (Peter Cat) нэртэй жааз клуб эрхэлж өнгөрөөв.

“Салхины дуулахыг чагнахуй” зохиол нь англи хэлнээ хөрвүүлэгдсэн ч зохиолчийн хүсэлтээр Японоос өөр оронд хэвлэгдээгүй бөгөөд энэ нь түүнд Гунзо утга зохиолын шагналыг авчирч уншигчдын хүсэн хүлээдэг зохиолчдын нэг болох эхлэлийг тавьжээ. Түүний анхны бодит өгүүлэмжтэй зохиол “Норвегийн ой” хэвлэгдэн гарахаас өмнө алдар нэр нь улам өссөөр утга зохиолын ноён сэнтийд заларч, 80-аад оны “залуу үеийн дуу хоолой” буюу Японы Ж.Д.Сэлинжер гэгдэх болов. “Норвегийн ой” роман нь Японд л гэхэд хоёр саяас илүү хувь борлогдсон нь Токиогийн өрх бүрт нэг хувь оногдож байна.

Тэрбээр эх нутагтаа од болсноос хойш харийн нутагт алдар хүндээс холуур, шуугиан цуурхлаас болгоомжлон нам гүм амьдрах болов. Мураками АНУ болон Европт амьдран Принцтон, Туффст багшлах хугацаандаа “Баадуутай шувууны хүүрнэл” номоо бичжээ. Түүний зохиолууд Норвегийн ойн бичлэгийн арга барил шиг энгийн оновчтой үгс рүү эргэн ухраагүй ч уншигчдынх нь цар хүрээ өргөжсөөр түүний шинэ ном болох “Эрэг дээрх Кафка” зөвхөн Японд л гэхэд гурван сая хувь борлогдож энэ жилийн сүүлээр англи хэл дээр гарахаар зэхэж байна. Олон оронд Мураками энэ үеийн хамгийн олон уншигчтай япон зохиолч болоод зогсохгүй үндсэндээ Японы утга зохиолын бүх шагналыг хамжээ. Үүнд хамгийн алдартай Йомиури Утга зохиолын шагнал багтдаг. Мураками бас шаргуу орчуулагч юм. Раймонд Карвер, Тим Ө’Брайен, Ф.Скотт Фицжералд зэрэг өөр хоорондоо адилгүй зохиолчдын бүтээлийг япон уншигчдад зориулан гаргууд сайн орчуулсан төдийгүй ихэнх нь анх удаа япон хэлнээ хөрвүүлэгджээ.

Муракамигийн албан өрөө Нью-Йоркийн гял цал Сохо дүүрэгтэй дүйцэх Токиогийн Аойаман хэмээх худалдааны гудамжны хажуу бөөрөнд оршдог. Барилга нь намхан бөгөөд хоцрогдсон загвартай боловч эргэн тойрон нь энэ зууны хэв загварыг харуулжээ. Мураками зургаадугаар давхарт том ч биш, жижиг ч биш өрөө түрээсэлдэг бөгөөд түүний өрөө цулгуй модон тавиур, эргэдэг сандал, хуванцраар хулдсан ширээ зэрэг албаны тавилгуудтай. Өрөөний тохижилт “энэ бол зохиолчийн урлан” гэсэн сэжүүр огтхон ч төрүүлэхгүй. Харин түүний зохиолууд дахь аль нэг гол баатрынх нь оршин амьдардаг орчин ахуйтай адил.

Хэдийгээр Мураками энд үе үе ирдэг ч энэ албан өрөө ажлаа дуусгадаг гол газар нь болсоор иржээ. Үйлдвэрийн бөглүү дуун агаарт дүнгэнэж байлаа. Түүний туслахууд чимээ үл гарган алхана.

Дараалсан хоёр үдээр дараах яриаг өрнүүлсэн бөгөөд Мураками нам гүм албан өрөөгөө үе үе инээдээр дүүргэхдээ үргэлж бэлэн байдаг байв. Тэрээр амаргүй ярилцагч гэдгээ хүлээн зөвшөөрч, бас зав муутай нэгэн гэдгээ учирласан боловч чухал яриа эхлэх үед төдхөн анхаарлаа хандуулж тун ч найрсаг байгаа нь анзаарагдсан. Тэр чөлөөтэй ярьдаг ч тохирсон хариу өгөхийн тулд анхаарлаа маш сайн төвлөрүүлж, хариулт бүрийнхээ дунд урт завсарлага авдаг байв. Яриа түүний хамгийн дуртай жааз хөгжим эсвэл марафон гүйлт рүү шилжихэд 20 жилийн өмнөх, магадгүй бүр 15 настай Муракамигаас ялгагдахааргүй болж байлаа.


Таны сүүлд хэвлүүлсэн “Газар хөдлөлтийн дараа” (After the Quake) өгүүллэгийн түүврийг саяхан уншлаа л даа. “Норвегийн ой” романы бичлэгийн хэв маягийг “Баадуутай шувууны хүүрнэл”, “Хэрцгий үлгэрийн орон ба ертөнцийн төгсгөл” зэрэг бусад зохиолынхтай хольж бичсэн нь гойд сонирхолтой санагдав. Та эдгээр арга барилын үндсэн ялгааг хэрхэн тайлбарлах вэ?

Миний бичлэгийн арга барилыг “Хэрцгий үлгэрийн орон” романаас илүү мэдэрч болно. Би реалист хэв маягийн оронд, сюрреал бичлэгт дуртай. Харин “Норвегийн ой” романы хувьд анхнаасаа л зуун хувь реалист зохиол бичнэ гээд шийдчихсэн байсан юм.

Энэ роман таны бичих хэв маягийн дасгал байсан гэж боддог уу, эсвэл зохиолын үйл явдал заавал реалист маягаар бичигдэх ёстой байв уу?

Сюрреалист зохиол бичсээр л байвал би хэт баригдмал зохиолч болчих гээд байсан ч реалист зохиол бичиж чадна гэдгээ батлахын тулд хэвшмэл хэв маяг руу урвасан. “Норвегийн ой”-г бичсэн шалтгаан бол энэ. Ном сайн ч зарагдсан. Бас ийм үр дүнд хүрэхийг урьдаас таамаглаж байв.

Тэгэхээр төлөвлөж бичсэн байх нь ээ?

Яг тийм. Норвегийн ой уншиж ойлгоход хялбар зохиол учраас олон хүнд таалагдсан. Тэгснээрээ миний өөр бусад зохиолыг хүмүүс сонирхож эхэлнэ гэсэн үг. Ингэх нь бичиж туурвих ажилд минь их тустай л даа.

Японы уншигчид Америкийн уншигчидтай адил уу? Япончууд энгийн өгүүлэмжтэй зохиолд дуртай юм шиг ээ.

Сүүлд хэвлүүлсэн “Эрэг дээрх Кафка” романы хоёр дэвтэр 300 мянган хувь борлогдсон. Ийм олон хувиар борлогдоно гэдэг үргэлж тохиох зүйл биш шүү. Энэ бол аз завшаантай хэрэг юм. Романы утга агуулга маш ярвигтай бөгөөд үйл явдлыг мөшгөж хөөнө гэдэг адармаатай хэцүү боловч зохиолын үг хэл ойлгоход хялбар. Бас гунигтай болоод хөгжилтэй хэсгүүд ч бий. Тийм учраас л роман маань сонирхолтой гэгддэг биз. Энэ хоёрыг тэнцвэржүүлэхийн тулд ид шидийн гэмээр зүйлс дунд нь шигтгэж өгдөг. Магадгүй номнууд маань их зарагддагийн бас нэг гол шалтгаан энэ ч байж болно.

Заримдаа энэ бүх зүйлд нэг л итгэж өгдөггүй юм. Шинэ номоо гурваас дөрвөн жил бичдэг бөгөөд энэ хооронд уншигчид маань тэвчээртэйгээр удаан хүлээдэг. Нэг удаа Жон Ирвингтэй ярилцаж байтал тэр надад сайн ном уншина гэдэг хар тамхи судас руугаа тарихтай адил гэж хэлсэн. “Нэг л донтчихвол үргэлж хүлээх болно.”

Та уншигчдаа донтуулахыг хүсээ юу?

Жон Ирвинг тэгж л хэлсэн юм даа.

Уншихад хялбар, энгийн өгүүлэмжийг ер бусын сонин үйл явдалтай хослуулах аргыг та зориудаар зохиолдоо ашигладаг уу?

Үгүй. Яг ч тийм биш. Бичиж эхлэх үед надад ямар ч төлөвлөгөө байдаггүй. Би зүгээр л үйл явдал өөрөө над дээр ирэхийг хүлээдэг. “Норвегийн ой” бол өөр л дөө. Реалист зохиол бичнэ гэдгээ урьдаас шийдчихсэн байв.

Дотроос тань шивнэдэг тэр далд дуу хоолойг та дуулгавартай дагадаг уу?

Зарим дүрслэлийг байгаа чигээр нь хүлээж аваад өөр хооронд нь холбодог. Энэ бол үйл явдлын гол уялдаа юм. Дараа нь уншигчдадаа зориулж нэг бүрчлэн тайлбарладаг. Ингэж тайлбарлахдаа маш аядуу байх хэрэгтэй. Энгийн үгс, оновчтой зүйрлэл, сайн ёгтлол. Үүнийг л би хийдэг. Ер нь би маш хянуур, юуг ч үлдээлгүй тайлбарлахыг зорьдог.

Та төрмөл зохиолч уу?

Би тийм ч оюуны өндөр чадвартай хүн биш ээ. Бас бардам ихэрхүү нэгэн ч биш. Хүмүүс номыг минь уншихад надад таатай санагддаг. Би жааз клуб эрхэлж, тэндээ коктейль, хачиртай талх бэлтгэдэг байв. Зохиолч болохыг тэгтлээ мөрөөсдөггүй байсан ч гэнэтийн энэ зүйлийг бурханаас илгээсэн бэлэг шиг л санадаг. Тиймээс би маш даруухан байх ёстой гэж боддог.

Та хэдтэйдээ зохиолч болсон бэ? Их л гэнэтийн санагдсан байх?

29 настай байлаа. Гэнэтийн байлгүй яахав. Гэхдээ би зохиолч гэдэгтээ хурдан дассан шүү.

Хурдан гэнэ ээ? Эхний өдрөөсөө эхлээд л ямар ч бэрхшээлгүй бичээд эхэлсэн хэрэг үү?

Би шөнө дөлөөр хоолны ширээнийхээ ард бичиж эхэлсэн. Анхны номоо арайхийж дуусгахад арван сар зарцуулсан байв. Дараа нь романаа хэвлэлийн газар луу илгээтэл хүндтэй шагнал хүртэх нь тэр. Яг л зүүд шиг. Итгэхэд нэг л бэрх. Харин эцэс хойно нь “Тийм ээ, бүх зүйл болж байна, би одоо зохиолч. Яагаад болохгүй гэж? Ийм л энгийн байж шүү дээ” хэмээн бодсон.

Эхнэр тань энэ шийдвэрийг хэрхэн хүлээж авсан бэ?

Тэр олон юм хэлээгүй. Түүнд “Өнөөдрөөс би зохиолч боллоо” хэмээн хэлэхэд тэр бага зэрэг гайхаж тэвдсэн шүү.

Та хэнийг үлгэр дуурайл болгож байв? Японы ямар зохиолч танд нөлөөлсөн бэ?

Бага залуудаа япон зохиолчдоос бараг л уншаагүй. Японы соёл хэт уйтгартай санагдаж хурдхан шиг л эндээс холдох юм сан гэсэн хүслийг өдөөдөг байв.

Сонин л юм. Эцэг тань Японы утга зохиолын багш байсан байх аа?

Тийм ээ. Гэхдээ аав бид хоёрыг багш-шавь бус, эцэг-хүү хоёрын харилцаа холбодог байв. Жааз хөгжим, Достоевский, Кафка, Раймонд Чандлер гээд Өрнийн соёл надад гүн гүнзгий нөлөө үзүүлжээ. Эд миний төсөөллийн ертөнц байсан гэхэд болно. Би хүссэн үедээ Санкт-Петербург, Холливүүдээр тэнүүчилдэг байлаа. Ном бол хэнийг ч хаана ч хормын төдийд аваачиж чаддагаараа ер бусын шидтэй зүйл юм.

Өдгөө дэлхийн аль ч газар оронд амар хялбар очдог болжээ. Алс холын Америкт ч гэсэн. Гэтэл жараад онд аялна гэдэг бүтэшгүй мөрөөдөл байлаа. Харин хөгжим, ном хоёр л хүссэн газарт минь намайг аваачдаг байв. Энэ бол яг л зүүдэлж буй юм шиг оюун санааны үйл явц юм.

Эдгээр зүйлс ямар нэг байдлаар таныг зохиол бичихэд хөтөлсөн гэж ойлголоо.

Тийм шүү. 29 настайдаа би санаанд оромгүй гэнэтийн байдлаар зохиол бичиж эхэлсэн. Би хэзээ нэг өдөр юу ч хамаагүй бичнэ дээ гэж боддог байсан ч хэрхэн эхлэхээ мэддэггүй байлаа. Япон зохиолчдыг төдийлөн мэдэхгүй тул япон хэл дээр зохиол бичих ямар ч төсөөлөл надад байсангүй. Арга ядахдаа уншиж өссөн америк, өрнийн зохиолчдоос санаа зээлдэв. Тэгсний дүнд өөрийн хэв маягийг бий болгосон. Зохиолчийн замнал минь ингэж л эхэлсэн юм даа.

Анхны номоо хэвлүүлээд та шагнал хүртсэн. Та бараг л зохиолч гэгдээд байв. Энэ үедээ та өөр зохиолчидтой уулзаж танилцав уу?

Уулзаагүй ээ.

Тэр үед танд ямар ч зохиолч найз байгаагүй гэж үү?

Нээрээ дээ.

Өнөөг хүртэл ямар ч зохиолчтой нөхөрлөж байгаагүй хэрэг үү?

Яг тийм.

Та тэгэхээр зохиолч найзгүй байх нь ээ?

Бараг л тийм болж таарлаа.

Зохиолынхоо нооргийг хүртэл хэн нэгэнд уншуулдаггүй байсан гэж үү?

Хэнд ч уншуулж байгаагүй.

Ядаж гэргий тань уншдаг байлгүй дээ?

Анхны зохиолынхоо эх нооргийг түүнд үзүүлсэн л дээ. Гэвч тэр “Уншаагүй байсан нь дээр байж” гэж хэлсэн. Сэтгэлий нь хөдөлгөөгүй байх.

Таалагдаагүй гэж үү?

Яг ч тийм биш ээ. Анхны ноорог аймшигтай байдаг шүү дээ. Би олон дахин засаж бичдэг юм.

Зохиолоо бичиж байх үед тэр таны юун тухай бичиж байгааг сонирхдог уу?

Бичсэн ном бүрийг минь тэр эхлээд уншдаг. Түүнд би их итгэдэг шүү. Нэг үгээр тэр миний үнэнч хамтрагч гэхэд болно. Яг л Скот Фицжералдад Зелда байсан шиг.

Та ямар нэгэн зохиолчдын бүлгэмд хамрагддаг уу?

Би зожиг талдаа хүн шүү дээ. Утга зохиолын бүлгэм, их сургуулийн цугларалт зэрэгт ер нь л дургүй. Принцтонд байхдаа нэг удаа зохиолчдын өдрийн зоогонд уригдаж билээ. Тэнд Жойс Кэрол Оутс, Тони Моррисон нар байсан. Эмээж балмагдсанаас болсон уу хоолойгоор юу ч даваагүй. Надтай насаар ойролцоо Мэри Моррис бас тэнд байв. Тэр маш найрсаг эмэгтэй. Бид найзууд болж чадсан шүү. Харин Японд ямар ч зохиолч найзгүй. Бусдаас хол хөндий байх нь надад амар байдаг юм.

Та Америкт амьдарч байхдаа “Баадуутай шувууны хүүрнэл” романаа бичиж дуусгасан. Харь улсад зохиол бичих нь таны бичлэгийн арга барил, зохиолын өгүүлэмжид ямаршуу нөлөө үзүүлсэн бэ?

“Баадуутай шувууны хүүрнэл”-ийг бичиж дуусгасан Америк дахь дөрвөн жилийн хугацааг яг л харийн хүн шиг амьдарч өнгөрөөсөн. Тэрхүү сонин мэдрэмж гол баатар, бид хоёрыг сүүдэр шиг л мөшгөдөг байв. Магадгүй энэ романыг Японд бичиж дуусгасан бол өөр бүтээл болно гэдэгт эргэлзэхгүй байна.

Америкт амьдарч байх үеийн тэр мэдрэмж Японд байх үеийн тийм мэдрэмжээс бүхий л талаараа тэс ондоо. Америкт бол илүү хүчтэй, ил тод мэдрэгддэг. Тэр хэрээрээ өөрийгөө таньж мэддэг байв. Тийм болоод ч тэр үү зохиол бичих явцад өөрийгөө нүцгэлж буй мэт мэдрэмж төрж билээ.

Өнөө цагийн япон зохиолчдоос хэнийг илүү уншдаг вэ?

Рю Мураками. Бас Банана Йошимотогийн зарим номонд дуртай. Гэвч уншсан номныхоо талаар шүүмж, тойм бичээд байдаггүй.

Яагаад билээ?

“Миний ажил бол хүмүүсийг шүүмжлэх биш, ажиглан харах” гэж би боддог. Тийм учраас үнэлэлт дүгнэлтээс өөрийгөө хол байлгадаг. Болдог сон бол дэлхий ертөнцийн бүхий л зүйлсийг боломж бололцоогоор дүүрэн орхих сон.

Шүүмж бичихээс орчуулах нь хамаагүй дээр. Угаас орчуулга хийж буй үед юмсыг шүүмжлэх шаардлага заавал гардаг. Би зүгээр л дуртай номоо мөр мөрөөр нь уншин, оюун санаа, бие махбодоороо мэдрэхийг чухалчилдаг. Өнөөгийн ертөнцөд шүүмжлэл тун хэрэгтэй боловч тэр нь миний ажил лав биш.

Таны зохиол бүтээлд Америкийн детектив романууд хүчтэй нөлөө үзүүлсэн нь харагддаг. Энэ төрлийн зохиолуудыг хэдий үеэс уншиж эхэлсэн бэ? Бас хэн таныг уруу татав?

Дунд сургуулийн сурагч байхдаа детектив зохиолын амтанд орсон. Тэр үед манайх Кобед амьдардаг байв. Боомтод ирсэн гаднын хүмүүс, бас далайчид нимгэн хавтастай хуучин ном байнга наймаална. Манайх бийлэгжүү айл биш боловч надад ном авах мөнгө олдоод л байдаг байв. Ийнхүү ном уйгагүй уншсаны дүнд л англи хэлэндээ сайжирсан даа.

Анх уншсан англи хэл дээрх ном?

Росс МакДоналдын “Нэр нь Харваач” (The Name Is Archer) роман.

Тэдгээр англи номноос олон ч зүйлийг сурсан даа. Уншиж эхэлсэн л бол заавал дуусгадаг байв. Мөн Толстой, Достоевскийг үнэхээр биширсэн. Зохиолууд нь маш урт боловч гойд сонирхолтой. Бүр уншаад л баймаар. Тэр үед Достоевский, Чандлер хоёр адилхан санагддаг байв. Энэ хоёрыг нэг зохиолд нэгтгэж нийлүүлэх гэсэн залуу цагийн хүсэл одоо ч гэсэн хэвээр байна.

Кафкаг анх уншихдаа хэдэн настай байв?

Арван тавтайдаа “Цамхаг”-ийг дуусгасан. Үнэхээр сайн бүтээл. Бас “Шүүх ажиллагаа”-г уншсан.

Сонирхолтой л юм. Кафка хоёуланг нь дуусгаж амжаагүй тул үйл явдлуудынх нь эцсийн гаргалгаа тодорхой бус үлдсэн. Таны “Баадуутай шувууны хүүрнэл” роман уншигчдын хүлээж байснаас огт өөрөөр төгсдөг нь Кафкагийн нөлөө гэж дүгнэж болох уу?

Дан ганц Кафкагийнх биш. Та Реймонд Чандлерыг лав уншсан байх. Түүний зохиолуудад эцсийн дүгнэлт бараг л байдаггүй. Магадгүй хэн нэгнийг алуурчин гээд шууд оноочихож болох ч миний хувьд хэн алуурчин байх нь тийм ч чухал биш. “Гүн нойр” романаас сэдэвлэсэн найруулагч Ховард Хоуксын нэг сонирхолтой кино бий. Тэрээр жолоочийг хөнөөсөн жинхэнэ алуурчин хэн гэдгийг мэдэхгүй байсан тул Чандлер руу утас цохижээ. Чандлер хариуд нь “Хэн мэдлээ! Алуурчин хэн ч байсан яахав дээ” гэж хариулсан гэдэг. Тэгэхээр дүгнэлт гаргалгаа гэдэг бол тийм ч чухал зүйл биш. Надад лав “Карамазовын хөвүүд”-ийн алуурчин чухам хэн бэ гэдэг нь тийм ч сонирхолтой санагддаггүй.

Алуурчныг олж мэдэх гэсэн хүсэл л “Гүн нойр”-ыг сонирхолтой зохиол болгожээ дээ?

Би зохиолоо бичиж байх үедээ хэн нь гэмт хэрэг үйлдсэнийг хэлж мэддэггүй. Уншигч, бид хоёр гарааны ижил түвшинд байна гэсэн үг. Цааш юу өрнөх, төгсгөл нь ямар байх, эсвэл зохиолын эхэнд аллага гарлаа гэж бодоход хэн алуурчин байж болох талаар надад ямар ч төсөөлөл байдаггүй. Алуурчныг олж мэдэхийн тулд зохиолоо үргэлжлүүлж бичдэг. Хэрэв алуурчин хэн бэ гэдгийг мэдэж байвал зохиол бичих шаардлага байхгүй шүү дээ.

Хэтэрхий бодож тунгааснаас болоод төсөөлөл хүчгүйдэж, номоо үргэлжлүүлж бичмээргүй санагдах үе гардаг уу?

Сэрүүн байхдаа ч зүүдэлж, төсөөлж болдог нь ном бичихийн хамгийн сайхан зүйл юм. Хүн жинхэнээсээ зүүдэлсэн үед зүүдээ хянаж чаддаггүй. Харин ном бичиж байвал унтаагүй сэрүүн мөртлөө зүүднийхээ үргэлжлэх хугацаа, үйл явдал гээд бүгдийг хянаж болно. Би өглөө бүр дөрөв таван цаг бичдэг бөгөөд одоо азнах цаг болжээ гэсэн үедээ больдог. Маргааш нь дахиад үргэлжлүүлэн бичнэ. Хэрэв жинхэнээсээ зүүдэлж байсан бол ингэж чадахгүй шүү дээ.

Та бичиж байхдаа хэн алуурчин болохыг мэддэггүй гэлээ. Гэвч “Бүжиг бүжиг бүжиг” романы Готандагийн дүр таны ярьсантай таарахгүй байж болохоор санагдлаа л даа. Сонгодог детектив зохиолын жишгээр, Готанда уншигчдын хувьд хамгийн сүүлчийн сэжигтэн болсон нь бүгдийг урьдаас төлөвлөж бичсэн мэт. Та үнэхээр Готандаг буруутай гэдгийг урьдаас мэдээгүй гэж үү?

Эхний нооргийн үеэр Готанда гэдгийг мэдээгүй. Төгсгөл ойртож, бараг гуравны хоёрыг бичсэний дараа түүнийг гэж мэдсэн. Хоёр дахь нооргийн үеэр Готандагийн хэсгийг дахин засаж бичсэн бөгөөд яг энэ үеэс л Готанда юм байна гэдэгт хатуу итгэх болсон.

Нэг зохиолыг хэдэн удаа засаж бичдэг вэ?

Дөрөв, таван удаа. Анхны нооргоо дуусгахад зургаан сар, харин засаж бичихэд зургаа, долоон сарыг зарцуулдаг.

Хурдан байна шүү.

Би шаргуу ажилладаг. Хийж буй зүйлдээ бүх анхаарлаа хандуулдаг. Зохиол бичих бол миний цорын ганц ажил.

Таны нэг өдөр хэрхэн өнгөрдөг вэ?

Зохиолоо бичиж буй хугацаанд өглөөний дөрвөн цагт босоод 5-6 цаг бичдэг. Үд дунд 10 км гүйх юм уу, 150 метр зайнд сэлээд (эсвэл аль алиныг нь) юм уншиж, хөгжим сонсоно. Оройн 9 цагт орондоо ордог. Өдөр бүрийг ингэж өнгөрөөх бөгөөд энэ дэглэм амьдралын минь салшгүй хэсэг болжээ. Яг л ховсдуулсан мэт санагдах нь бий. Өөрийгөө ингэж “ховсодсоноор” оюун санааныхаа гүнд нэвтэрч болдог юм. Гэвч энэ байдал урт удаан хугацаанд, бүр зургаан сараас бүтэн жил хүртэл үргэлжилбэл сэтгэл санааны болоод бие махбодийн асар их хүч тэнхээ шаарддаг бөгөөд урт зохиол бичнэ гэдэг амьд үлдэхийн төлөөх хичээл юм. Тиймээс тамир тэнхээтэй байх нь урлагийн мэдрэмжтэй адил чухал зүйл шүү.

Таны зохиол доторх дүрүүдийн талаар ярилцъя. Та тэднийг хэрхэн “бодит” болгож амилуулдаг вэ? Тэд зохиолын үйл явдлаас ангид өөрийн гэсэн ертөнцтэй байхыг та зөвшөөрөх үү?

Зохиол доторх дүрүүдээ олохын тулд эргэн тойрныхоо бодит хүмүүсийг гярхай аждаг. Би хүмүүсийн түүхийг сонсох дуртай боловч ярих дургүй. Дүрүүд маань хэн байхыг оноож шийдэхийн оронд тэд юу мэдэрч, юунд итгэж явдгийг таньж мэдэх нь чухал. Тиймээс зохиолын дүр болгонд олон хүний шинж чанар бий. Эдгээр шинж чанарууд бодит, бодит бус эсэхийг хэлж мэдэхгүй ч миний дүрүүд “жинхэнэ” хүмүүсээс илүү бодит юм. Зургаа, долоон сар бичихэд тэд миний дотор амьдарч эхэлдэг. Яг л тус тусдаа ертөнц шиг.

Өгүүлэгчийн төсөөллийн ертөнцөд та өөрийнхөөрөө хандаж буй тусгал бол таны гол баатрууд. Энэ нь яг л зүүдэн дотроо зүүдэлж буй юм шиг.

Намайг ихэр дүүтэй хэмээн төсөөлөөд үзье л даа. Хоёр нас хүрэхэд мөнөөх ихрийг маань хулгайлчихжээ. Түүнийг маш хол газар аваачсан тул бид хэзээ ч уулзалдсангүй. Миний гол баатрууд бол тэр. Тэд миний нэг хэсэг боловч би биш. Бид нэг нэгнээ маш удаан хугацаанд хараагүй. Миний өөр нэг хувилбар, бүр адил ДНХ-тэй боловч бидний амьдарч ирсэн орчин ахуй тэс ондоо. Бодол санаа нь хүртэл адилгүй. Ном бичих бүртээ өөрийгөө өөр хүний амьдралд хөтлөн оруулдаг. Хааяа өөрөөрөө байхаас ядардаг учраас ингэж зугтдаг юм л даа. Энэ бол төсөөллийн ертөнц. Хэрэв төсөөлөл үгүй бол ном бичихийн хэрэг зориг юунд билээ?

“Харгис үлгэрийн орон” романаас бас нэг зүйл асууя. Энэ зохиолд “Баадуутай шувууны хүүрнэл” зэрэг бусад зохиолуудаас эрс ялгардаг дотоод шүтэлцээ, шийдэмгий байдал ажиглагддаг. Зохиолын хэлбэр, бүтцийн талаарх өмнө нь бодож олсон санаанууд ямар нэг байдлаар өөрчлөгдөх тохиолдол гардаг уу?

Эхний хоёр ном маань зөвхөн Японд л хэвлэгдсэн, би тэдгээр бүтээлдээ тийм ч дуртай биш. Дэндүү түүхий төдийгүй жижигхэн зохиол болсон. Хэрэв нэг үгээр тодорхойлж болдог бол нимгэн гэсэн үг яг тохирно.

Тэдгээр номнуудын алдаа дутагдал юунд байсан бэ?

Эхний хоёр номоороо япон романы уламжлалт хэв маягт өөрчлөлт авчрахыг зорьсон. Өөрчлөлт гэдэг нь зохиол доторх бүх зүйлийг гаргаж хаяад зөвхөн зах хүрээг нь л хэвээр үлдээнэ гэсэн үг л дээ. Ингээд хоосон зайг шинэ, ондоо, өвөрмөц зүйлээр дүүргэх байв. Харин 1982 онд гуравдахь номоо бичсэний дараа өөрчлөлтийг хэрхэн амжилттай хийхээ мэдэж авсан. Эхний хоёр ном бичих дадалд сургаснаас өөр зүйлгүй. Харин “Аргалын ан” романаас эхлэн өөрийн гэсэн бичлэгийн арга барилтай болсон.

Үүнээс хойш номнууд маань улам зузаарч, бүтэц нь хүртэл нарийн уялдаатай болов. Би ном бичих бүртээ өмнөх бүтцээ өөрчилж шинийг бий болгодог. Мөн шинэ сэдэв, шинэ зааг, шинэ үзэл санаагаар баяжуулдаг. Би зохиолын бүтцээ сайтар ойлгож авдаг. Хэрэв бүтцээ өөрчлөхөөр болбол зохиолынхоо загвар болоод дүрүүдээ ч бас өөрчилдөг. Хэрэв би нэг л зүйлээ удаа дараа хийгээд л байсан бол туйлдаа хүртэл ядарч, энэ бүхнээс залхах байсан биз.

Таны бичлэгийг анзаараад байхад зарим зүйлс нь өөрчлөгдсөн байхад ч зарим нь өөрчлөгдөөгүй байдаг. Бас та зохиолоо үргэлж нэгдүгээр бие дээр бичдэг. Зохиол бүр дээр эрэгтэй нь янз бүрийн эмэгтэйтэй дотно харилцаатай болдог ч тэдэнтэй нэг л идэвхгүй харилцдаг. Энэ нь түүний айдас хийгээд төсөөллийг зориуд тодотгож буй мэт санагддаг шүү.

Эмэгтэй дүрүүд маань ихэнхдээ “зууч”-ийн үүрэг гүйцэтгэдэг. Өөрөө биечилж оролцохгүй ч өөрөөр нь ямар нэгэн чухаг зүйл дамжин өнгөрдөг гэсэн үг. Гол баатар маань тэрхүү зуучдаар дамжуулан ямар нэгэн газар хүрдэг, бас ямар нэгэн зүйлийг шинээр олж хардаг.

Викторын зөн дэх зуучлагчид уу? Бие махбодийн зуучлагчид уу?

Хурьцал бол сүнсээрээ холбогдох явдал гэж би боддог. Хэрэв үүнд сэтгэл ханамжтай байж чадвал сэтгэлийн шарх аньж, төсөөлөл хүртэл баяждаг. Нэг төрлийн улам дээшээ, илүү сайхан газарт хүрэх гарц юм. Ингээд үзэхээр миний зохиол доторх эмэгтэй дүрүүд тэрхүү ирж буй ертөнцийн зөнч, зууч юм. Тийм учраас тэд гол дүрийн баатар дээр өөрсдөө ирдэг бөгөөд харин гол баатар маань тэдэн дээр хэзээ ч өөрөө  очдоггүй.

Таны зохиолуудад хоёр төрлийн эмэгтэйчүүд байх шиг. Тэд үргэлж бие биеэсээ ялгаатай харагддаг. Жишээ нь, эхний эмэгтэйчүүд гол дүрийн залуутай гүнзгий харилцаатай байсан ч сураг чимээгүй алга болдог бөгөөд тэдний тухай дурсамжууд залууг шаналгадаг. Харин нөгөө төрлийн эмэгтэйчүүд зохиолын дундуур гарч ирэх бөгөөд залуугийн хайж буй зүйлд туслах эсвэл эсрэг зүйл хийдэг. Хоёрдахь төрлийн эмэгтэйчүүд ихэнхдээ илэн далангүй, этгээд, шулуухан үг яриатай бөгөөд гол дүрийн залуу тэдэнтэй алга болсон эмэгтэйтэй харьцдаг байснаасаа илүү дулаан, алиа хошин зангаар харьцдаг. Энэ загварын гол зорилго юу вэ?

Гол баатрууд маань төсөөллийн ертөнц хийгээд бодит ертөнцийн хооронд амьдардаг. Төсөөллийн ертөнцөд эмэгтэйчүүд, заримдаа эрчүүд, илүү ухаалаг, даруухан, чимээгүй байж байдаг. Таны хэлсэнчлэн бодит ертөнцийн эмэгтэйчүүд идэвхтэй, хөгжилтэй, эерэг байдаг. Тэд шогийн мэдрэмж сайтай. Гол баатрын оюун санаа хоёр өөр ертөнцөд хуваагдчихаад алийг сонгохоо мэддэггүй. Зохиолын гол утга санаа энэ гэж би боддог шүү. “Хэрцгий үлгэрийн орон ба ертөнцийн төгсгөл” романд энэ байдал маш тод харагддаг. Энэ зохиолд гол баатрын маань оюун санаа хоёр хуваагдчихдаг юм. Харин “Норвегийн ой”-н хувьд гол дүрийн залуу эхнээсээ эцэс хүртлээ хоёр эмэгтэйн алийг сонгохоо мэддэггүй шүү дээ.

Би лав шогч эмэгтэйд илүү татагддаг юм билээ. Хөгжилтэй, хөөр баяраар дүүрэн харилцаагаар уншигчдаа татах нь амар байх л даа. Нөгөө талаар хайрын адармаатай бөгөөд жинхэнэ түүхээр уншигчдын сэтгэлийг татах нь хэцүү байх. Би “Норвегийн ой”-г уншаад Мидоригийн талд байсан юм даг.

Уншигчид ч бас ингэж дүгнэх болов уу. Тэдний дийлэнх нь Мидориг сонгох байсан. Гол дүрийн залуу ч гэсэн түүнийг сонгодог. Гэвч түүний зарим хэсэг үргэлж өөр ертөнцөд оршиж, түүнийгээ орхиж чаддаггүй. Энэ бол түүнд буй чухал зүйл юм. Хүн бүхэн оюун санаандаа өвчтэй байдаг. Тэрхүү орон зай бол тэдний салшгүй нэг хэсэг юм. Бид оюун санаандаа солиотой ба хэвийн гэсэн хэсгүүдтэй. Бид тэдгээр хэсгүүдтэйгээ тохиролцдог. Ялангуяа бичиж байхдаа өөрийн солиотой хэсгийг гаргаж ирдэг. Солиотой гэдэг яг тохирсон үг биш юм. Жир биш, жинхэнэ ч биш. Би бодит ертөнц рүү буцах болбол мэдээж хэвийн хэсгээ сонгоно. Хэрэв миний дотор солиотой хэсэг гэж байгаагүй бол би зохиолч гэгдэхгүй байсан биз. Өөрөөр хэлбэл, гол баатар маань хоёр эмэгтэйгээс тусламж авсан. Тэд байгаагүй бол тэр цааш оршиж чадахгүй. Ингэж үзвэл “Норвегийн ой” бол миний юу хийдгийг өгүүлж чадах хамгийн энгийн жишээ юм.

“Норвегийн ой”-н Рейко бол сонирхолтой дүр. Би түүнийг аль ертөнцөд хамааруулахаа сайн мэдэхгүй байна л даа. Миний бодлоор тэр аль алинд нь байх шиг.

Тэр хагас хэвийн, хагас солиотой. Яг л Грек багтай юм шиг. Хэрэв чи түүнийг ганцхан өнцгөөс харвал тэр бол эмгэнэлтэй дүр. Хэрэв өөр өнцгөөс харвал тэр хөгжилтэй. Тиймээс Рейко маш утга учиртай дүр гэж хэлж болно. Би энэ дүрд маш дуртай. Рейко авхайг дүрслэн бичиж байхдаа би баяр хөөрийг мэдэрч байв.

Та Наоко маягийн дүр биш, Мидори, Мэй Касахара маягийн хөгжилтэй дүрүүдээс илүү хүчтэй зүйлийг мэдэрдэг үү?

Би зохиолдоо инээдтэй яриа оруулах дуртай. Тэгэх нь ч хөгжилтэй байдаг. Гэвч дүрүүд маань бүгдээрээ алиа шогч байвал дэндүү уйтгартай шүү дээ. Хөгжилтэй, наргианч дүрүүд оюун санааг минь тогтворжуулж өгдөг гэх үү дээ. Шогийн мэдрэмж бол маш тогтвортой зүйл юм. Бид тайван үедээ л шогч байж чаддаг. Хэрэв чи юманд ноцтой хандаад ирвэл тогтворгүй болж эхэлдэг. Харин шогч үедээ илүү тогтвортой байдаг. Гэвч дайнд тулалдахдаа хүртэл инээмсэглэнэ гэж байхгүй шүү дээ.

Цөөн хэдэн зохиолч л сэтгэлд бугшсан зовлон шаналлаа өөрөө ч мэдэлгүй ахин дахин биччихсэн байдаг. Та ч гэсэн тэдний нэг гэж би боддог. “Хэрцгий үлгэрийн орон”, “Бүжиг бүжиг бүжиг”, “Баадуутай шувууны хүүрнэл”, “Хонгор Спутник” зэрэг олон зохиолд хаягдсан эсвэл төөрөлдсөн нэгэн эр, түүний дуртай зүйлс, бас эмэгтэйгээ мартаж чадахгүй зэргэлдээ ертөнц рүү шилжин ордог тухай өгүүлдэг. Ингэснээр түүний өмнө жинхэнэ амьдрал дээр хэзээ ч олдохгүй боломж гарч ирснээр алдсан зүйлээ эргүүлж авах боломжтой болдог. Та энэ дүгнэлттэй санал нийлэх үү?

Тийм ээ. Нийлнэ.

Таны зохиолд энэ бүхэн хэр чухал вэ?

Би чухам юуны учир энэ бүхнийг бичээд байдгаа мэддэггүй. Жон Ирвингийн зохиолд, бүр ном болгонд нь биеийнхээ аль нэг хэсгийг тайруулсан өрөөл татанхай дүр заавал гардаг. Ирвинг яагаад заавал тийм хүний талаар зохиол бүртээ бичээд байдгийг би ер ойлгодоггүй юм, тэр ч өөрөө мэддэггүй байх. Миний зохиолуудад ч гэсэн тийм түгээмэл шинж бий. Гол баатрууд маань ямар нэгэн юмаа мартаж гээдэг бөгөөд тэд үргэлж тэр зүйлээ хайдаг. Яг л Холи Грааль, эсвэл Филип Марлоу шиг.

Ямар нэгэн зүйл гээгээгүй бол адал явдал гарахгүй юу?

Яг тийм. Гол дүр маань ямар нэгэн зүйлийг эргэн санаад тэр зүйлээ хайх хэрэгтэй болдог. Бараг л Одиссейтэй адил гэсэн үг. Тэрээр эрж хайх явцдаа олон адал явдалтай учирдаг.

Гэртээ харих замдаа юу?

Сорилт бүрийг даван туулж, эцэст нь хайсан зүйлээ олдог боловч хайж байсан зүйл нь яг тэр зүйл мөн эсэхийг мэддэггүй. Энэ бол миний өгүүлэх гэсэн гол санаа. Гээнэ, хайна, олно гэдэг бол миний зохиолуудын гол хөдөлгөгч хүч юм. Дээрээс нь гансрал, бас хорвоо ертөнцийг цоо шинээр таних зэргийг нэрлэж болно.

Гансралыг та ямар утгаар нэрлэв?

Нүүр тулна гэдэг бол утга учиртай үйл юм. Зохиолын гол дүр гээсэн зүйлээ хайхдаа өөрөө өөрчлөгддөг. Юу олсон нь бус, хэрхэн өөрчлөгдсөн нь л чухал.

Та орчуулагч нараа яаж сонгодог вэ?

Альфред Бирнбаум, Филип Габриел, Жэй Рубин гэсэн гурван орчуулагч номыг минь орчуулдаг. Миний зарчим их энгийн: “Түрүүлж ир, түрүүлж ав”. Бид маш сайхан харилцаатай бөгөөд тэд бас үнэнч шударга улс. Эхлээд тэд номыг минь уншдаг, тэгээд аль нэгэнд нь ном таалагдаж байна гэвэл би түүнд өгдөг. Сайн орчуулга хүсэл тэмүүллийн дүнд л бий болдог гэдгийг би мэднэ. Сайн орчуулагч байлаа ч гэсэн ном өөрт нь таалагдаагүй л бол тэр орчуулга муу болно гэсэн үг. Орчуулга гэдэг цаг зав шаардсан хүнд ажил шүү.

Тэд бие биетэйгээ өрсөлддөг үү?

Үгүй л болов уу. Тэд огт өөр хүмүүс бөгөөд орчуулагч бүрт өөрсдийн эрхэмлэдэг зүйл бий. Филд “Эрэг дээрх Кафка” таалагдсан учраас тэр авсан. Жэйд тийм хүсэл эрмэлзэл байгаагүй. Фил эгэл даруу зантай, уужуу тайван хүн бол Жэй нарийн няхуур хүн. Түүнийг хүчтэй дүр гэхэд болно. Альфред бол эрч хүчтэй хүн. Яг одоо тэр дэлхийн хаана ч байж мэднэ. Тэр өөр шигээ эрч хүчтэй, мьянмар эмэгтэйтэй гэрлэсэн. Заримдаа эрх баригчид тэднийг барьж хорих нь бий. Харин тэрээр орчуулгын тал дээр алгуур чөлөөтэй ханддаг. Зарим хэсэгт утгыг өөрчилж бичих нь түүний хэв маяг.

Та орчуулагч нартайгаа хэрхэн ажилладаг вэ? Орчуулгын явцыг тайлбарлаж өгөөч?

Орчуулга хийж буй үедээ тэд надаас олон зүйл асуудаг. Тэгээд орчуулж дуусахаар нь би уншдаг. Зарим газар нь санал, шүүмж хэлдэг. Англи хэл дээрх хувилбар бол маш чухал. Словени, Хорват зэрэг жижиг орны уншигчид японоос биш, англи хэлнээс дам уншиж орчуулдаг. Тиймээс орчуулга маш оновчтой байх ёстой. Гэхдээ ихэнх орны орчуулагчид япон хэлнээс орчуулдаг шүү.

Та Карвер, Фицжералд, Ирвинг зэрэг реалистуудыг орчуулах дуртай. Энэ танд уншигчийн хувьд нөлөөлдөг үү, зохиолчийн хувьд өөр зүйлд татагдах замаар тусалдаг уу?

Орчуулсан ном бүрээсээ би ямар нэгэн зүйлийг заавал сурч мэддэг. Би реалист зохиолчдоос олон зүйл сурсан. Тэдний бүтээлийг орчуулахын тулд маш соргог унших хэрэг гардаг бөгөөд тэрний үр дүнд тэдний нууцыг олж мэддэг. Хэрэв би Дон ДеЛилло, Жон Барт, Томас Пинчон зэрэг постмодерн зохиолчдын бүтээлийг орчуулсан бол галзуурал маань тэднийхтэй эсрэгцээд жинхэнэ сүйрэл болох байсан биз. Би тэдний бүтээлийг шимтэн уншдаг ч орчуулгын хувьд реалистуудыг сонгодог.

Таны зохиолыг Японы утга зохиолоос Америкийн уншигчдад хамгийн их хүрсэн нь гэдэг. Бас таныг Японы орчин үеийн зохиолчдоос хамгийн барууны хэв маягтай гэж тодорхойлдог. Та өөрийгөө Японы соёлтой хэрхэн холбогддог гэж боддог вэ?

Би харь улс орны харь хүмүүсийн тухай бичдэггүй. Би япон хүмүүсийг л бичдэг. Япон орон, япончуудын амьдралын тухай хүүрнэдэг. Энэ бол миний хувьд маш чухал зүйл юм. Миний бичлэг өрнөдийнхөнд амар хялбар ойлгогддог гэж хүмүүс дүгнэдэг. Магадгүй үнэн ч байж мэднэ. Гэхдээ миний зохиолууд өрнөдийнх лав биш.

Америкчуудад барууны санагддаг маш олон зүйл, жишээлбэл Битлз, өнгөн талаасаа Японы соёлын салшгүй хэсэг болжээ.

Зохиолд маань хүмүүс МакДоналдсын бургер идэж байвал америкчууд учиргүй гайхдаг. Тэд дүфү биш, бургер идэж байгаа нь ямар учиртай вэ гэдэг. Үнэндээ бургер иднэ гэдэг япончуудын хувьд өдөр тутам хийдэг энгийн л зүйл.

Та зохиолдоо Японы орчин үеийн хотыг тэр чигт нь дүрсэлдэг үү?

Хүмүүсийн харилцаа, ярианы өнгө аяс, хариу үйлдэл, бодол санаа гээд бүх юм япон уур амьсгалтай. Бараг нэг ч япон уншигч бидний амьдралаас тэс өөр юм биччихэж хэмээн гомдоллож байгаагүй. Би Японы тухай бичихийг л зорьдог. Бид хэн болох, хаашаа явж байгаа, яагаад энд байгааг бичихийг би хүсдэг. Япон орон бол миний сэдэв.

Та “Баадуутай шувууны хүүрнэл” номоо аавдаа болон түүний үеийнхэнд юу тохиолдсоныг сонирхож бичсэн гэж хэлж байсан. Гэвч энэ зохиолд ямар ч аав хүний тухай гардаггүй. Номын хаана энэ зүйл гардаг юм бэ?

Бараг бүх ном маань нэгдүгээр бие дээр бичигдсэн. Гол баатрын маань хамгийн гол ажил бол өөрийнхөө эргэн тойронд юу болж байгааг ажиглах явдал. Тэр зөв цагт зөв зүйлийг харж чаддаг. Тэр энэ талаараа “Агуу Гэтсби”-гийн Ник Карравэй шиг. Тэр төвийг сахигч, тэр өөрөөрөө байхын тулд найз нөхөд болоод гэрийнхнээсээ хол хөндий амьдардаг.

Японы уламжлалт утга зохиол дахь гэр бүл хэмээх хүчирхэг ойлголтыг би өөрийнхөөрөө тодорхойлсон нь энэ. Би гол дүрийн баатраа бие даасан, эрх чөлөөт нэгнээр дүрслэхийг эрмэлздэг. Хотын оршин суугч гэдэг нь ч бас энэ бүхэнд нөлөөлдөг. Тэр бол хэн нэгэнтэй дотносохын оронд эрх чөлөө, ганц бие амьдралыг сонгосон хүн.

Таны сүүлд хэвлүүлсэн өгүүллэгийн түүвэр дэх Токиогийн газар доор амьдардаг аварга өт хотыг бүхэлд нь аюулд учруулж буй тухай өгүүлдэг “Супер мэлхий Токиог аварсан нь” өгүүллэгийг уншаад манга, хуучны Япон кинон дээр гардаг аварга мангасны тухай бодол толгойноос гарахгүй байлаа. Мөн Токио хотын доор үлэмж биет загас амьдран суурьшиж таван жилд нэг удаа сэрэхдээ газар хөдөлгөдөг гэдэг эртний домог байдаг шүү дээ. Та манга, домог хоёртой өөрийнхөө бүтээлийг холбогдсоныг юу гэж тайлбарлах вэ?

Би манга унших тийм ч дуртай биш. Тиймээс тэдгээрийн зүйлсийн нөлөөлөлд бараг автаагүй.

Япон домгоос сэдэвлэсэн тухайд?

Хүүхэд ахуйдаа Японы олон домог түүхийг сонсож өссөн. Тэгээд том болохын хэрээр багадаа сонссон үлгэр домгоо эргэцүүлж бодсон. Супер мэлхий, жишээ нь, тэр л үлгэр домгуудаас үүсэлтэй юм. Америк, Орос, Герман гээд улс орон бүрт түүх домгийн арвин өв сан бий. Мөн Бяцхан хунтайж, МакДоналдс, Битлз зэрэг хэн бүхний мэдэх өв сан гэж бий.

Дэлхийн поп-соёлын өв сан гэж нэрлэе.

Орчин үеийн утга зохиолд өгүүлэгчийн оролцоо нэн чухал. Онолыг тоох хэрэггүй. Үгийн утгад ч тэр. Хамгийн чухал нь юу вэ гэхээр өгүүлэгч сайн уу, муу юу гэдэгт л байна. Би “Матрикс” киног үзсэн. Өнөө үеийнхний оюун санаанд бол энэ бараг домог туульс л гэсэн үг. Гэвч япончууд үүнийг уйтгартай гэдэг.

Та Хаяо Миязакигийн “Сүнсээр туугдагсад” анимег үзсэн үү? Түүний ажил таныхтай адил домог түүхийг орчин үеийн хэлбэрт хувиргадаг юм шиг санагдсан. Та түүний кинонд дуртай юу?

Би хүүхэлдэйн кинонд дургүй ээ. Тэрхүү киноны нэгээхэн хэсгийг л үзсэн. Миний хэв маягаас өөр юм билээ. Би тиймэрхүү төрөлд дургүй.

Та кинонд их явдаг уу?

Өө, бараг л байнга шахуу. Финландын Аки Каурисмяки (Aki Kaurismäki) бол миний хамгийн дуртай найруулагч. Кино бүрт нь дуртай. Тэр ч жир биш найруулагч л даа.

Бас хөгжилтэй.

Нээрээ хөгжилтэй шүү.

Та түрүүн хошигнол бол тэнцвэр хадгалагч гэж хэлж байсан. Өөр ямар үүрэгтэй вэ?

Би уншигчдаа хааяа ч болов инээлгэхийг хүсдэг. Япончууд метронд ном унших нь их. Жирийн ажилчид метрогоор ирж очихдоо өдөр бүр хоёр цагийг зарцуулдаг бөгөөд энэ хугацаандаа тэд ихэвчлэн ном уншдаг. Тиймээс л би зузаан номуудаа хоёр дэвтэр болгож хэвлэдэг юм. Тийм биш байсан бол тун хүнд болох байсан. Галт тэргэнд номыг минь уншиж байгаад өөрийн мэдэлгүй инээчихсэн гэдгээ уншигчид маань захиандаа бичдэг. Энэ нь тэднийг эвгүй байдалд оруулдаг ч иймэрхүү захианд би дуртай. Тэд номыг минь уншаад инээдэг гэдгийг би мэддэг. Энэ бол сайн хэрэг. Арван хуудас тутамд уншигчдаа инээлгэж байх хэрэгтэй.

Энэ таны нууц томьёо юу?

Яг ч тооцоолоод гаргачихсан эд биш ээ. Хэрэв би тэгж чаддаг сан бол улам сайн байх байлаа. Оюутан байхдаа Курт Во́ннегут, Ри́чард Бро́тиган нарыг унших дуртай байв. Тэдний бичлэг егөө наргианаар дүүрэн боловч хатуу чанд өнгө аястай. Би тийм төрлийн номонд дуртай. Во́ннегут, Бро́тиган нарыг анх уншаад ийм ном байдаг гэдэгт гайхаж билээ. Энэ яг л шинэ газар орныг өөртөө нээхтэй ижил байв.

Гэвч та тэдэн шиг бичихийг хүсээгүй?

Өнөөгийн ертөнц бүхэлдээ инээд наргиан шүү дээ. Хотын амьдрал ч тэр. Зурагтаар нь тавин суваг гардаг, засгийн газарт нь маанаг хүмүүс хахчихсан – Энэ бол жинхэнэ хошиг шог юм. Тиймээс би нухацтай, ул суурьтай бичихийг эрмэлздэг. Гэвч хичээх тусам хошигнол нь хэтэрчих гээд байв. 1968, 69 онд буюу намайг 19-тэй байхад л бид амьдралд нухацтай ханддаг байжээ. Хүмүүс мөрөөдөмтгий байв.

“Норвегийн ой” романы үйл явдал тэр үеийг хамардаг нь сонирхолтой юм. Учир нь энэ ном таны хамгийн бага хошигнолтой нь.

Бидний үеийнхэн тэр талаараа хэнийг ч дагуулахгүй шүү. Гэвч энэ үеийг эргээд дүгнэхэд инээдэмтэй санагддаг. Ээдрээтэй цаг үе.

Төсөөлөлд л орших бодит бус зүйлсийг уншигчдын анхааралд өртүүлэхгүй байх нь шидэт реализмыг бүтээх гол зарчим гэдэг. Гэвч та энэ зарчмаас татгалзсаар ирсэн. Таны баатрууд ер биш зүйлсийг зориуд ил болгож уншигчдын анхаарлыг татдаг. Үүний зорилго, цаад шалтгаан юу вэ?

Маш сонирхолтой асуулт байна. Дэлхий ертөнц дэндүү жир бус гэдгийг таньж мэдсэн миний уйгагүй ажиглалтаас л энэ бүхэн эхтэй байх. Зохиол бичиж байх үеийн мэдрэмжийг баатрууд маань ч бас мэдэрдэг. Уншигчид ч гэсэн мэдэрдэг болов уу. Кафка, Маркезын сонгодог хэв маягийн зохиолууд илүү утга зохиоллог шинжтэй л дээ. Харин миний зохиолууд өнөө үед л хамаарах, илүү орчин үелэг, илүү постмодерн талдаа. Киноны зураг авалтыг жишээ болгоод үзье л даа, тавиур дээрх ном, ханын шүүгээ гээд бүгд хуурамч. Хана нь хүртэл цаас. Шидэт реализмын сонгодог хэв шинжээр бол хана, ном жинхэнэ байх учиртай. Хэрэв зохиолд минь зарим нэг зүйл хуурамч байвал би хуурамч л гэнэ. Хэзээ ч жинхэнэ гэж мэхлэхгүй.

Зураг авалт үргэлжилж байна гэж бодъё. Камераа улам хойшлуулахаар бол та киноны арын албаныхныг шууд харуулах байсан уу?

Энэ бол жинхэнэ зүйл шүү гэж уншигчдадаа итгүүлэх гэж би оролдохгүй. Юмсыг байгаа чигээр нь харуулахыг зорино. Энэ бол зүгээр л зохиол, энэ бүхэн хуурамч гэж хэлнэ. Гэвч хуурамч зүйлийг жинхэнэ зүйл шиг мэдрэхэд жинхэнэ болдог. Үүнийг тайлбарлах хэцүү.

19-р зуун, 20-р зууны эхэнд бодит зүйлийг бичих нь зохиолчдын гол ажил байв. Толстойн “Дайн ба Энх” роман дайны талбарыг маш бодит дүрсэлснээрээ уншигчдыг жинхэнэ гэж итгүүлдэг. Гэвч би тэгдэггүй. Би хэзээ ч жинхэнэ гэхгүй. Бид хуурамч ертөнцөд амьдарч, орой бүр хуурамч мэдээ үздэг. Бид хуурамч дайнд оролцож байна. Засгийн газар нь ч хуурамч. Гэвч бид энэ хуурамч ертөнцөөс жинхэнэ зүйлийг эрж хайдаг. Тэгэхээр бидний түүх адилхан бөгөөд бид хуурамч ертөнцөд бодитоор оршин амьдардаг. Миний бичихийг хүсдэг зүйл энэ шүү дээ.

Та жижиг зүйлсийг ч нарийвчлан тодорхойлдог?

Би чимхлүүр зүйлсэд дуртай. Толстой томоор дүрслэн бичдэг байсан бол би эсрэгээр нь жижиг зүйлсэд анхаарлаа хандуулдаг. Юмсыг тоочин тодорхойлох тусам тэдгээр зүйлс улам ойр санагдаж эхэлдэг. Ингэснээр бодит бус мэдрэмж төрдөг юм.

Ямарваа нэг зүйлд анхаарлаа хэт хандуулахад тэр нь бодит санагдахаа байж, улмаар өдөр бүрийн энгийн зүйлс этгээд сонин болдог хэрэг үү?

Хэт ойртох тусам юмс бодит шинжээ гээдэг. Энэ бол миний хэв маяг.

Та түрүүн өөрийнхөө зохиол бүтээлтэй харьцуулан Кафка, Маркез нарыг утга зохиолын жинхэнэ бүтээгчидхэмээнтодорхойлж байсан. Харин та өөрийгөө тэгж боддоггүй хэрэг үү?

Би бол өнөө цагийн зохиолч. Энэ хоёрын хооронд том ялгаа бий. Кафкагийн үед хүмүүст хөгжим, ном, театр л байсан. Харин өнөөгийн хүмүүст интернэт, кино гээд өчнөөн зүйл бий. Бид алхам тутамдаа өрсөлдөөнтэй нүүр тулгарч байна. Хамгийн гол асуудал бол цаг хугацаа юм. 19-р зууны хүмүүс цаг зав ихтэй байснаас ном их уншдаг байж. Тэд дуурь үзэхээр явж, гурав юмуу дөрвөн цагийг театрт өнгөрөөнө. Харин одоо бол цаг завтай хүн цөөджээ. Моби Дик, Достоевскийг унших нь сайхан боловч хүмүүст цаг зав алга. Энэ бүхнийг дагаад утга зохиол ч гэсэн өөрчлөгдөж байна. Зохиолчид хүмүүсийг шилэн хүзүүнээс нь чанга атгаад завгүй газраас нь татаж гаргах хэрэгтэй болсон. Өнөө цагийн зохиолчид жааз хөгжим, видео тоглоом гээд олон салбарт хүч үзэж байна. Энэ дундаас видео тоглоом л утга зохиолтой хамгийн ойр нь байх.

Видео тоглоом гэж үү?

Би видео тоглоомонд тийм ч дуртай биш, гэхдээ адил төстэй шинж мэдрэгддэг. Заримдаа зохиол бичиж байх агшинд видео тоглоомны зохион бүтээгч болчихсон мэт мэдрэмж төрдөг, бас тоглогч нь болчихсон мэт мэдрэмж төрдөг. Тэгэхээр би ямар нэгэн програм бүтээгээд, зүүн гар барууныхаа юу хийж байгааг мэддэггүй шиг бүтээсэн тоглоомныхоо яг дунд нь байж мэдэх юм. Ямар нэгэн юмны заагт буй мэдрэмж.

Нэг үгээр, та бичиж байхдаа дараагийн үйл явдал хэрхэн өрнөхийг мэддэггүй ч таны нөгөө тал үүнийг сайн мэдэж байдаг гэж хэлэх гээд байна уу?

Яг тийм. Би бичиж буй зүйлдээ хэт автсан үедээ зохиолч юу мэдэрч байгааг, бас уншигч юу мэдэрч байгааг мэдэж байдаг. Энэ нь миний бичих хурдыг нэмдэг. Би ч бас уншигчдын л адил цааш юу болох бол гэж тэсэн ядан хүлээдэг. Заримдаа яг тэр үед зогсох ёстой болдог. Хэрэв уншигчид юу өрнөхийг хурдан хүлээгээд эхэлбэл тэд залхаж уйддаг. Тиймээс тэднийг аль нэг хэсэгт заавал саатуулах хэрэгтэй.

Та үүнийг яаж хийдэг вэ?

Би зүгээр л мэдэрдэг. Хэзээ азнах ёстойг зөнгөөрөө мэддэг.

Хөгжим, бас жааз таныхаар юу вэ? Зохиол бичихэд ямар нөлөө үзүүлдэг вэ?

Би 13, 14 настайгаасаа л жааз сонсож өссөн. Ер нь хөгжим маш хүчтэй нөлөө үзүүлдэг шүү. Хөгжмийн ая аялгуу, хэмнэл намайг хөглөдөг гэхэд болно. Уг нь би хөгжимчин болохыг мөрөөддөг байв. Гэвч хөгжим тоглохдоо эв дүй муутай учраас зохиолч болсон хэрэг. Гэхдээ ном бичнэ гэдэг нэг талаар хөгжим тоглохтой адил гэж хэлж болно.

Жааз хөгжмийн эхлэл хэсгийн ая төгсгөл хэсэгтээ дахин буцаж ирдэг. Та ч бас тэгдэг үү?

Заримдаа л. Миний хувьд, жааз бол оюун санааны аян юм. Яг л зохиол бичихтэй адил.

Таны дуртай жааз хөгжимчин хэн бэ?

Стан Гетз, Жерри Маллиган гээд маш олон бий. Тэд бол өсвөр насны маань анд найзууд. Майлз Дэвис, Чарли Паркер ч бас гоё шүү. Хэрэв та надаас яг хэнийг нь хамгийн их сонсдог вэ гэж асуувал 50, 60-аад оны Майлз л гэнэ. Майлз үргэлж шинийг бүтээдэг байснаараа хувьсгалч гэгдсэн юм. Тэр бол биширмээр нэгэн.

Ta Жон Колтрейнд дуртай юу?

Тийм ч дуртай биш ээ. Тэр заримдаа дэндүү хүчлээд байх шиг санагддаг юм.

Жаазаас өөр ямар хөгжим сонсдог вэ?

Би сонгодог хөгжимд дуртай, тэр дундаа барокко. Эрэг Дээрх Кафка романы хүү Радиохэд (Radiohead) болон Принц (Prince) сонсдог юм. Радиохэд хамтлагийнханд ном маань таалагдсаныг сонсоод гайхсан шүү.

Би лав гайхахгүй байна.

Кид А (Радиохэдын дөрөв дэх цомог– Kid A)-ийн япон тайлбараас хамтлагийнхан миний номонд дуртай гэж бичсэнийг уншаад маш их баярласан.

Та “Эрэг дээрх Кафка”-гийн талаар багахан ярьж өгөөч.

Миний бичсэн хамгийн ярвигтай ном. “Баадуутай шувууны хүүрнэл”-ээс ч төвөгтэй. Юу гэж ч тайлбарламаар юм бэ дээ!

Романд хоёр үйл явдал зэрэг өрнөдөг. Гол дүрийн баатар маань 15 настай хүү. Түүний нэрийг Кафка гэдэг. Нөгөө үйл явдлынх нь гол дүр 60 настай эр. Тэр бичиг үсэг мэддэггүй. Нэг ёсондоо маанагдуу, дүйнгэ эр боловч муурнуудтай ярилцаж чаддаг. Кафкаг эцэг нь хараажээ. Эдипов төрлийн хараал л даа: Эцгийгээ хөнөөгөөд ээжтэйгээ нөхцөнө гэсэн утгатай. Хүү эцгээсээ, бас хараалаас нь зугтаж алс холын газар очдог. Гэвч тэрээр этгээд сонин, бодит бус, зүүдний юм шиг ертөнцөд очсон байдаг.

Бүлгээс бүлэгт, нэг үйл явдлаас нөгөөд шилжих бүрийдээ эргэж буцсанаа дахиад л урагшилдаг энэ бүтэц “Хэрцгий үлгэрийн орон ба ертөнцийн төгсгөл” романыхтай ижилхэн гэсэн үг үү?

Яг зөв. Эхлээд би “Эрэг дээрх Кафка” романыг “Хэрцгий үлгэрийн орон”-ы үргэлжлэл болгон бичих гэж байв. Дараа нь огт өөр түүх бичихээр шийдсэн. Гэвч хэв маяг нь хоорондоо ижил. Гол санаа нь ч гэсэн нэг. Агуулгын хувьд гэвэл хоёр өөр ертөнц гардаг. Нэг нь бидний амьдарч буй ертөнц юм. Ингээд хоёр ертөнцийн хооронд хэрхэн шилжиж буй талаар өгүүлнэ.

“Хэрцгий үлгэрийн орон” миний хамгийн дуртай ном учраас энэ бүхнийг сонсоод сэтгэл их хөдөллөө.

Би ч гэсэн дуртай шүү. “Эрэг дээрх Кафка”-г бичихэд оргилсон их хүсэл тэмүүлэл шаардсан. Ихэнх гол дүр маань үргэлж 20 юмуу 30-аад насныхан байдаг бол энэ романы гол дүр дөнгөж 15 настай.

Ж.Сэлинжерийн зохиол дахь Холден Колфильд шиг үү?

Оноод хэлчихлээ. Энэ зохиолыг бичиж байхдаа би ихэд хөөрч догдолсон. Өсвөр насны хүүгийн тухай бичих болсноор 15 настайдаа ямар байснаа эргэн дурсах хэрэг гарсан. Дурсамж бол хүн бүрийн дотор буй хамгийн нандин өмч юм. Өөрийгөө шатааж дулаан ялгаруулдаг нэг төрлийн түлш л гэсэн үг. Дурсамж маань яг л шүүгээтэй адил санагддаг шүү. Зөндөө олон татуургатай. Хэрэв би 15 настай болмоор байвал нэг шургуулгыг нь татаад төдхөн л Кобед амьдарч байсан 15 настай хүү болчихно. Би агаары нь үнэрлэж, өвс ногоонд нь хүрнэ, бас модны ногоон өнгийг ажиж болно. Ийм учраас л би ном бичихийг юу юунаас илүү эрхэмлэдэг юм шүү дээ.

15 настай үеэ ахин мэдрэхийн тулд уу?

Тэгж хэлж болно.

Таны хэв маягийг бүрэлдүүлэхэд Японы өөр хаана ч биш, зөвхөн Кобед өсөж торнисон нь хэр чухал нөлөө үзүүлсэн бэ? Кобе гадаадынхан ихтэй болоод ч тэрүү өвөрмөц талдаа хот.

Киотогийн хүмүүс Кобегийнхноос тэс ондоо шүү. Киото уулаар хүрээлүүлсэн хот учраас хүмүүсийнх нь сэтгэлгээ хүртэл өөр.

Нээрээ та Киотод төрсөн шүү дээ. Тийм байх аа?

Тийм ээ, гэвч намайг хоёр настай байхад манайх Кобе руу нүүсэн. Тэнд л би өссөн дөө. Кобе хот далай, уулс хоёрын заагт оршдог. Харин Токио хот өргөн уудам орон зайтай учраас энд амьдрах нь тийм ч таалагддаггүй.

Гэсэн ч та Токиод амьдарсаар л байна! Та хаана ч амьдрах бүрэн боломжтой хүн шүү дээ.

Токиод би “хэн ч биш” байж чаддаг. Яг л Нью-Йоркт байгаа юм шиг. Хүмүүс намайг төдийлөн таньдаггүй тул хаашаа л бол хаашаа чөлөөтэй явж болно. Метрогоор зорчиход хүртэл хэн ч надад саад болоод байдаггүй. Харин Токиогийн ойролцоох нэгэн жижигхэн хотод би нэг байшинтай л даа. Тэнд хүн бүр намайг мэднэ. Гадуур алхах бүрийд хүмүүс намайг таньдаг. Заримдаа ч залхмаар шүү.

Та Рю Муракамигийн тухай түрүүн дурдсан. Тэрээр зохиолчийнхоо хувьд тэс өөр зүйл хөндөөд байх шиг санагддаг.

Миний бичлэгийн хэв маяг постмодерн талдаа бол түүнийх мэйнстрийм (mainstream). Харин “Тээш хадгалах газрын хүүхдүүд” (Coin Locker Babies) номыг нь уншаад алмайрсандаа үүн шиг хүчтэй зохиол бичнэ дээ хэмээн өөртөө ам гарсан юм даг. Тэгээд “Аргалын ан” зохиолыг бичсэн. Үүнийг өрсөлдөөн байсан гэхэд болно.

Та хоёр найзууд уу?

Бид хоёр нөхөрсөг харилцаатай. Үгүй ядаж л өстнүүд биш. Тэр жинхэнэ төрмөл авьяастай зохиолч шүү. Хэрэв бидэнд газрын тос байна гэж үзвэл түүнийх газрын гадаргад ойр, харин минийх газрын гүнд бий. Би газрын тосоо олборлохын тулд ухаад л байх хэрэгтэй болсон. Түүнээсээ болж цаг хугацааг ч их үрсэн. Гэвч нэгэнт тэндээ хүрчихсэн тул би илүү зоригтой, өөртөө итгэлтэй болсон. Амьдрал маань ч цэгцэрсэн. Тэр хүртэл ухах үнэхээр сайхан байлаа.