Энэ бол санааг нь гэнэтхэн олоод өдөрт нь бичиж дуусгасан, одоогоор надад буй цорын ганц өгүүллэг юм. Цаашид өгүүллэг бичих, аль эсвэл зохиолч гэх эрдэм алдар өөд авирч гарах гэсэн ямар ч санаархалгүйгээр “зүгээр л бичмээр санагдаад, зүгээр л бичээд дуусгачихсан” энэ өгүүллэгээ “зүгээр л блогтоо орууллаа."
“Бага тойруугийн гудамж. Хавар юмуу, намар л бололтой, харваас зэвэргэн гандуу улирал байна” хэмээн цонхны дэргэд зогсох, гартаа бийр барьсан бүсгүйн хөрөг зургийг хараад залуу удаанаар тунгаан бодов.
“Бодвол зураач л биз...” хэмээн хүрэн жаазтай зургийг нэгд нэгэнгүй ажингаа тэр хэнд ч сонсогдохооргүй шивнэлээ. Тэгснээ хэлснийг нь хэн нэгэн сонсчихоогүй биз гэсэндээ эргэн тойрноо сэмээрхэн нэгжвэл дөрвөн зурагны зайтай буй өндөр туранхай эр, улаан үстэй бүсгүй хоёроос өөр хэн ч харагдсангүй. Бүсгүй нь залуу руугаа “Чи минийх шүү” гэсэн шиг толгойгоогоо налсхийснээ ийш тийш хайнгадуухан харах аж.
Галерей хотын төвд байрлалтай гоёмсог барилгын нэгдүгээр давхарт байдаг болоод ч тэр үү зураачдын үзэсгэлэнгээр барагтаа л бол тасардаггүй. Том шилэн хаалгаар доторх бүх зүйл нь яг л шилэн аквариум доторх шиг ил тод харагддаг тул үүдээр нь өнгөрсөн хүмүүс өнөөдөр ямар үзэсгэлэн болж буйг төвөггүй мэдэж болдог байна.
Залуу ч бас өдөр бүр үүгээр дайран өнгөрсөөр байгаад дотогш орохгүй ч гэсэн хананд өлгөсөн зургуудыг үүдний цаанаас зэрвэсхэн харж сонждог болоод уджээ. Харин өнөөдөр зураач бүсгүйн хөрөг зураг холоос анхаарал татсан тул тэсэлгүй ороод ирэв.
“Нэг л танил байсан юм. Бага тойруу л байж” гээд зурагт дүрслэгдсэн гудамжийг гярхай ажсанаа “Энд 5-р сургууль байх учиртай. Ээжийн хэвтдэг Өндөр эмнэлэг энэ талд бий. Тэгэхээр энэ байшин яг тэр мөн байх” хэмээн бодлоо. Тэр таамагласан болгондоо огтхон ч эргэлзсэнгүй.
Зураг дээрх зураач бүсгүй хажуулдаж зогсжээ. “30 эргэм настай л байх” хэмээн оройн нарны бүжих мэт хөнгөн гэрэлд улам ч цайвар шаргал харагдах хээ хуаргүй энгийн даавуун даашинзтай тэрхүү бүсгүйн насыг өөрийнхөөрөө баримжаалав. Бүсгүй тун ч царайлаг ажээ. Мөрөө шүргэмээр богинохон үсээ ардаа боосон нь бүсгүйг улам ч залуу харагдуулж байв.
Энэ зуур өндөр эр, улаан үстэй бүсгүй ор мөргүй алга болжээ. Оронд нь нүдний шил зүүсэн, оюутан гэмээр залуухан бүсгүй танхимын нэг булангаас зураг үзэж эхлэв. Оройн цагаар бол галлерей ихэнхдээ хүн цөөтэй байдаг ч иймэрхүү нам гүм байдалд тэр хачин их дуртай.
“Хэрэв энэ зургийг хэн нэг зураач хэн нэг бүсгүйг харж зурсан бол яг тэр байшинд тэд амьдардаг байх учиртай.” Залуу ийм дүгнэлт бодож олсондоо баярлан эргэн тойрноо харвал мөнөөх нүдний шилтэй охин бараг дэргэд нь шахуу ирж зогсоод түүнийг анзаарах сөхөөгүй урдахаа ширтэж байв.
Үнэндээ эргэлзэх зүйл юу ч байсангүй. Түүн шиг бүхий л амьдралаа энэ гудамжинд өнгөрөөгөөгүй өөр хүмүүс ч гэсэн Бага тойруугийн гудамжны тэр байшинд энэ зургийг зурсан гэдгийг төвөггүй тооцоолж чадах билээ.
Залууг гадагш гартал харанхуй улам өтгөрсөн байлаа. Галерей байрлах өндөр барилгын үүдний шатан дээр зогсон эргэж харвал өнөөх зураг "гэрэлтэй цонх" мэт гэрэлтэн харагдав. “Үдээс хойш, нар жаргахаас нэлээн урьдаар...” гэж өөртөө хэлээд хэдэн алхмын цаана өөрийг нь бээрэн хүлээх урьдын ганцаардалтай ханьсан алхлаа.
Дөрөвдүгээр сарын хүйтэн салхи хүрэм нэвт үлээх авч өнөөх бүсгүйн тухай бодлыг үлдэн хөөж үл чадах аж. “Замаараа нөгөө байшингийн дэргэдүүр заавал дайрдаг хэрэг ээ” хэмээн бодох зуур харанхуй гудамж хажуугаар өнгөрөх машинуудын гэрэлд улам ч гэрэлтэй болох шиг санагдана. Сайхан бодол гэдэг сэтгэл доторх гүн шөнийг гэрэл чийдэнтэй мэт гэрэлтүүлдэг билээ.
Залуу Бага тойруугийн гудамжинд дөхөж ирээд өдөр бүр энэ замаар явдаг ч зураач бүсгүйн байшинг тэгтлээ чухалчилж харж байгаагүйгээ анзаарлаа. Харин энэ удаа байшингийн нэг захаас нөгөө зах хүртэл ажив. Хот хараахан нойрсоогүйг илтгэх мэт энд тэнд чийдэнгүүд асаатай. Түрүү жил энэ хавийн зам дагасан байшингуудын гадаах ханыг бүйлс мэт ногоон өнгөөр будсаныг мэдэх тул гадаах төрх байдал нь тийм ч харь хөндий санагдсангүй.
“Гурван давхрын цонх байх учиртай” гэж бодоод угаас гурван давхар байшингийн хамгийн дээд давхрын булангийн гурван цонхыг ажив. “Эдний нэг нь л байх ёстой. Гэхдээ зурган дээр цэлгэр том цонх байсныг бодвол том цонхтой өрөө нь байх” гээд цонхнуудыг эхнээс нь харав. Нэг нь том цонх аж. Гэрэл нь асаалттай байв.
Хэрэв хаалгыг нь тогшоод дотогш орвол юу гэх бол гэсэн этгээд бодол түүнийг эзэмдэв. Гэхдээ яагаад ч тэгж чадахгүйгээ тэр бас мэдэрч байлаа. “Ингэж хий дэмий тээнэгэлзэж зогсохоор орцных нь үүдэнд ч болтугай очиж үздэг хэрэг!”
Орц нь төв зам руу бус эсрэг тал руу харжээ. Хаалга нь 1-10 хүртэлх дугаартай төмөр товчлуур бүхий түгжээтэй аж. Гурван товчлуурыг зэрэг дарахад хаалга онгойдог ч иймэрхүү түгжээний нууц кодыг хэрхэн олохоо тэр сайн мэднэ. Товчлууруудыг эгц дээрээс харахад бусдаасаа их дарагдсан гурван товчлуур нь цааш түлхэгдчихсэн байдаг юм. Нэг, тав, долоо. Угаас эдгээр тоон дээрх гурван товчлуурны нүүрэн тал нь ч бас элэгдэж мөлийжээ.
Нэг, тав, долоог зэрэг дарлаа. Үнэндээ дотогш оръё гэж бодоогүй ч орцны хүнд төмөр хаалга түгжээ нь мултрахтай зэрэгцэн нааш түлхэгдэн онгойв. Хаалганы завсраар харанхуй орц харагдлаа. Хоёр давхрын жижиг цонхоор тусах бүдэгхэн гэрэлд эмтэрсэн шат, элэгдсэн бариулаас өөр зүйл харагдсангүй. Сайтар ажваас хана нь халцарчээ. “Цэнхэр өнгөтэй хана” гэж залуу сэм өөртөө хэлээд дотогш хэд алхтал мэдрэгчтэй чийдэн гэнэт асав. Нэг давхар бүхэлдээ гэрэлтлээ. Гурван айлын төмөр хаалга нэг нэгэндээ гоморхсон мэт гэдрэг харжээ. Орцыг ойрын хэдэн жилийн турш шавардаж засаагүй нь илт.
Гурван давхарт гартал дээвэр рүү гарсан төмөр шаттайг эс тооцвол өөр онцлоод байх зүйл байсангүй. Гурван давхарт гурван айл. Цэнхэр, ногоон, саарал төмөр хаалганууд. “Ногоон нь өнөөх том цонхтой байр байх учиртай” гэж бодоод дунд талын хаалгыг хэсэг ажтал гуравдугаар давхрын мэдрэгчтэй гэрэл унтарлаа. Орц бүхэлдээ харанхуй болов. Цонхоор тусах гудамжны гэрэл орцыг гэрэлтүүлнэ.
Хонхгүй хаалга. 8 гэсэн дугаарыг ханан дээр цоолж шүршжээ. Залууд хаалгыг тогших ямар ч бодол байсангүй. Зүрхэлж ч чадахгүй гэдэгтээ бүр ч итгэлтэй болов. Зүгээр л өнөөх цонхтой өрөөнд байж болох хамгийн ойрхон зайнд дөхөж очихыг хүссэн хэрэг.
Гэтэл ногоон хаалганы цаана хэн нэгэн дуугарах шиг болж хаалга тэр даруй онгойв. Хаалганы завсраар тусах хурц гэрэл харанхуйг зүсэн улам өргөссөөр залуу руу чиглэв. Эмэгтэй хүн бололтой. Цаанаас тусах гэрэлд царай нь сайн харагдсангүй. Энэ үед мэдрэгчтэй гэрэл асаж бүсгүйн царайг гэрэлтүүлмэгц 30 орчим насны, царайлагдуу гэмээр бүсгүй болохыг анзаарлаа. Танихгүй залуу хаалган дээр нь зогсож байсан болохоор өнөөх бүсгүй гайхаж балмагдсан нь илт.
“Зурган дээрх зураач бүсгүй тэр мөн байх. Харц, төрх байдал нь яг байна шүү” гэж залуу бодонгоо энд юуны учир зогсож буйгаа тайлбарлаж эс чадан дэмий л хажуу тийш зайчлангаа “Та зураач уу?” гээд итгэлгүйхэн асуучихав.
“Та яаж мэдэв ээ?” хэмээн бүсгүй гайхсан шинжтэй хариуллаа.
“Өөрөө зураач хэрэг үү? Би зөв таамаглажээ. Тэгвэл нөхөр тань бас зураач байх нь. Би үзэсгэлэн дээр таны нөхрийн зурсан “Цонхны наана зогсох бүсгүйн зураг”-ийг харсан юм. Бодвол тэр бүсгүй та байх. Цонхоор тусах гудамж нэг л танил дотно учраас энэ хүртэл хүрээд ирсэн хэрэг. Уг нь тантай уулзъя гэж санаагүй юм шүү. Яг явах гэж байлаа. Тэгтэл өөрөө гараад ирдэг” гэж сандран хэлтэл, энгийн ноосон хүрмэндээ шигдэх өнөөх бүсгүй учры нь ойлгосон бололтой хаалгаа онгойлгон цааш эргэснээ,
“Аав...” гэж намуухнаар дуудаад, “Тантай нэг хүн уулзах гэж иржээ. Та уулзаад байж байх уу? Охин нь одоохон хүрээд ирнэ” гэлээ.
“Хэн ирээ вэ?”, гээд бүгтхэн дуу цаад өрөөнөөс сонстов. Удалгүй хөлийн чимээ улам ойртох зуур бүсгүй “Та гэрт ор” гээд онгойлгосон үүдээр залууг гараараа урилаа. 50-иад насны эр танихгүй залууг хараад хэн билээ гэсэн шиг хэсэг зогсов. “За наашаа ор, ор. Яасан орой яваа юм бэ?” гээд зочны өрөө рүүгээ урих үед охин аль хэдийн хаалгаа хаагаад гадагш гарчихсан байлаа. Залуу хоёулхнаа үлдсэнээ сая л мэдэв.
Том ч биш, жижиг ч биш зочны өрөөтэй залгаад нэг жижиг өрөө, бас галзуух харагдав. Жижиг өрөө нь давчуу зайтай юмсанж. Үнэндээ тэдний энэ сууж буй өрөөг зочны өрөө гэхэд хэцүү. Нэг хананд зурж дууссан, эсвэл хараахан дуусаагүй байгаа жаазгүй зургууд нэг нэгнийгээ налжээ. Цонхны наана зураг зурдаг модон хөл харагдана. Дээр нь одоохондоо зураг тавиагүй аж. Энд тэнд будаг шунх, бийр харагдана. Өмнө нь зураачдын урланд очиж үзээгүй болохоор үүнийг л урлан гэдэг байх гэсэн шиг ийш тийш сонжин харах мөнөөх залуу намхан буйдан сандал дээр суулаа.
Галзуухны өрөөнөөс сэнжтэй том аяганд байхуй цай хоёр аягыг авчрах бүсгүйн аав намхан модон ширээн дээр авчирснаа болгоомжтой тавилаа. Тэгснээ,
“Цай уу” гэв. Одоо л түүнийг сайтар ажиглаж болох цаг. Хөх жинсэн өмдөн дээр даавуун срочик задгай тавин өмсжээ. Нуруулаг эр юмсанж. Харц нь бодлогошронгуй санагдлаа.
“Оройн цагаар үймүүлсэнд уучлаарай. Үнэндээ ирье гэж бодсонгүй ч санаандгүй тохиолдлоор ороод ирчихлээ” гээд өнөөдрийн болсон явдлыг бүгдий нь удаанаар ярилаа. Бүсгүйн аав ярьсан болгоныг нь юу ч хэлэлгүй сонссоор байв.
“Ингээд л болох нь тэр” гээд залуу үгээ дуусгамагц сүүлийн хэлснийг огт сонсоогүй мэт бүсгүйн аав нам гүмд автжээ. Түүний үгийг ер нь сонссон юм болов уу гэдэгтээ хүртэл залуу эргэлзэв. Ингээд түүнийг түрүүлж дуугарах хүртэл дахин үг хэлэхгүй байхаар шийджээ.
Бүсгүйн аав гэнэт боссоноо цонхны дэргэд очиж зогсон үдшийн гудамжийг ширтсэнээ,
“Тэр зурган дээрх цонх бол энэ мөн. Чи зөв боджээ” гэв.
“Тэгвэл тэр бүсгүй таны охин уу” хэмээн залуу ихэд сонирхон асуутал,
“Миний эхнэр байгаа юм” гэлээ. Тэгснээ дахиад л дуугүй болчихов.
Өрөөний шар чийдэн улам ч уйтгар нэмэх шиг. Хэрэв гуниг, бас нам гүм өнгөтэй байдаг гэвэл зурж дуусаагүй зураг, зотон будаг гээд энэ өрөөний бүхий л зүйлс тэр өнгийг бүрэлдүүлж буй мэт санагдлаа. Удалгүй бүсгүйн аав ярьж эхлэв.
“Энэ байранд эхнэр бид хоёр дөнгөж 20-иодхон насандаа манай ээжийн хамт орж байлаа. 1988 он байсан санагдана. Бид хоёр Дүрслэх урлагийн сургуулийн нэг ангийг төгссөн зураачид. Сургууль маань хажууханд учраас энэ байр ихэд дотно санагдаж байлаа. Тэтгэвэртээ гарсан ээжид маань энэ байрыг улсаас өгсөн юм. Би айлын бага хүү учраас ээжтэйгээ, бас эхнэртэйгээ хамт гурвуулаа нүүж оров. Ээж энэ харагдаж байгаа жижиг өрөөнд сууна. Харин бид хоёр энэ өрөөнд амьдардаг байв. Бас урлангаа ч хийнэ. Өглөө босоход эхнэр маань яг энэ модон цонхоор ширтэн гудамжаар алхах хүмүүс, машин тэргийг ажиглан зогсдог сон. Тэгээд л өдөржин зургаа зурна. Харин би хаалган талд зургаа зурдаг юм” гээд бүсгүйн аав гараараа хаалганы зүг заав.
“Ихэвчлэн юу зурдаг байсан бэ?”
“Эмэгтэй хүн. Байшин. Хүмүүс. Бас энэ гудамжийг мөн ч их зурсан даа.”
“Тэгвэл тэрхүү зургийг та зурсан хэрэг үү?”
“Тийм ч байж болно, үгүй ч байж мэднэ. Юу гэж ойлгомоор байгааг чи шийдэж дээ. Яг тэнд зогсоод нааш хардаа” гээд бүсгүйн аав залууг өөрийн зураг зурдаг байсан газар руугаа заамагц залуу тэнд нь очиж зогслоо.
“Юу харагдаж байна” гэв. Залуу цонх тийш удаанаар ажвал нөгөөх үзэсгэлэн дээр үзсэн зураг шиг цонх, бас наана нь хүн харагдлаа. Ялгаатай нь цонхоор үд өнгөрөх үеийн нар биш үдшийн гудамж гэрэлтэн байх бол цонхны наана үзэсгэлэнт бүсгүй биш хөгшин эр зогсож байх нь тэр. Ингээд хариу хэлж амжаагүй байтал бүсгүйн аав,
“Би зурсан юм. Өдөр бүр наана чинь зогсоход эхнэрийн маань тэр л төрх харагддаг байв. Жаргахын өмнөх нарны туяа түүний нүүр, үс, даашинзан дээр бүжих мэт наадсанаа хачин дулаан өнгө үүсгэдэг сэн. Цаад гудамж уу! Өдрийн тэр үед өдөржин ширтсэн уйтгартай гудамж хараад л баймаар үзэсгэлэнтэй болдог юм. Тэгээд л зурж эхэлсэн. Миний хамгийн дотно бүхэн урд минь байлаа.”
“Та хоёр хэдэн настай байсан бэ” хэмээн залуу буруу асуулт асуусан мэт төгсгөл хэсгийг нь залгичихав.
“27-той л байсан байх. Эхнэр бид хоёр хөөрхөн охинтой болчихсон үе. Ээж нөгөө өрөөнд охиныг харна. Харамсалтай нь...” гээд дахиад л дуугүй болчихов. Залуу юуг ч асуух ёсгүй гэдгээ мэдэн дуугүй л түүнийг ширтэнэ. Энэ үед гадаа хаалга онгойж охин гаднаас орж ирлээ. Тэгтэл бүсгүйн аав охиноо сонсчихвий хэмээн эмээсэн мэт, бас одоо л хэлэхгүй бол өөр хэлэх боломж олдохгүй гэсэн шиг аяархнаар,
“Эхнэр, ээж хоёр маань ойр ойрхон хорвоогоос буцсан даа” хэмээн өгүүлсэн юм. Охин аавынхаа хэлснийг сонсоогүй л болов уу.
“За би ч явах уу даа. Ингэхэд та миний тухай юу ч асуусангүй” гэтэл,
“Эхнэр маань заримдаа хүмүүсийг өдөржин цонхоор ширтэх дуртай байсан юм. Бүр зариманд нь нэр хоч ч өгнө, заримыг нь хааш зорьж явааг таамаглаж хөгжилддөг байв. Тэр маань хүн бүр өөр ертөнц, хүн бүр өөрийн түүхтэй гэж их хэлдэг сэн. Чи тэдний л нэг, цонхон доторх хүмүүсийн нэг. Чиний тухай үүнийг л мэдэхэд хангалттай” гэлээ. Залууд нэг л зүйлийг түүнээс асуух ёстой юм шиг санагдан,
“Чухам яагаад?” гээд утга нь үл ойлгогдох асуулт тавив.
“Шалтгаан нь ямар байсан ч үхэл бол үхэл. Үүнд хэнийг ч зөвтгөж, хэнийг ч буруутгах аргагүй. Гагц уучлал л байх ёстой” гээд бүсгүйн аав цааш цонхоор ширтэв. Өнөөх олон жилийн турш харсан цонхыг.
Тэгж хэлэх зуураа залуу тайлж тавьсан хүрмээ өмсөж гадаа хаалган дээр очлоо. Галзуухны өрөөнд байсан охин түүнд ойртож ирээд, “Явах гэж байгаа хэрэг үү, тухтай ч уулзаж чадсангүй, би хаалга онгойлгож өгье дөө” гэлээ.
Залуу нэг л зүйлийг мартах шахан аяархнаар асуув.
“Хэрэв 20-иод жилийн өмнө зурсан юм бол тэрхүү зурган дээрх гудамж яагаад яг одоогийнхоор байгаа юм бэ” гэлээ. Охин ер тээнэгэлзэж удсангүй,
“Аав маань ээжийг зураад удаагүй байхад харамсалтай явдал болж ээж өөд болсон юм. Тэрнээс хойш аав тэр зурагт дахин гар хүрээгүй. Дэндүү жаргалтай ээж минь цагаан зотон даавуун дээр гав ганцаархнаа олон жил амьдарсан. Яг л тэр инээмсэглэсэн төрхөөрөө. Тиймээс би тэр зургийг гүйцээсэн юм. 27 настай ээж минь 20-иод жилийн дараах танил гудамжаа ширтэн буй юм. Цаг хугацааны хоёр өөр зааг ч ийм зүйл тэдний хувьд ирээдүйд болох л байсан” гэж хэллээ.
Залуу “За баяртай” гэхээс өөр зүйл хэлж чадсангүй. “Нээрээ хөрөг зурган дээр ямар ч гарын үсэг байгаагүй шүү дээ” гэж бодож амжив. Хаалга аажмаар хаагдаж, хагас онгойсон хаалганы завсраар чийдэнгийн шаргал гэрэл улам нарийссаар, утас мэт болсноо хав харанхуй болчихов. Дахиад л хав харанхуй гэж бодтол мэдрэгч гэрэл гэнэт аслаа.
- October 29, 2016
- 2 Comments
