Бичих эрдэмд шимтэхүй
January 01, 2017
Нэг үе би бичих бүртээ шантардаг байлаа. Арайхийж нэг өгүүлбэр биччихээд, ахиж түүнийгээ уншмагцаа л шантарчихдаг байв. Ингээд тэрхүү өгүүлбэрээ засаж нягтлах гэсээр байтал бүтэн өдрийг барах нь энүүхэнд. Бичиж байгаа маань эхлээд шаналан, эцэс сүүлдээ зовлон болж хувирсан. Энэ үед аав маань “Бичээд л бай, бичээд л бай. Үлбэгэр, утга авцалдаагүй үгсийг хайр найргүй гадагшлуулж байж л оюун санаагаа цэвэрлэнэ шүү дээ” гэж билээ. Тэгээд би хагас жил хэртээ тэмдэглэл хөтөлсөн. Бичээд л байсан, бичээд л байсан. Унтахын өмнө нойрондоо дийлдсэн ч ээлжит тэмдэглэлээ нойрмоглон гүйцээдэг байв.
Дараа нь зохиолч Нейл Гейманы ямар нэг зүйл бичиж эхэлсэн бол түүнийгээ заавал дуусгаж сур гэсэн зөвлөгөөг дагасан. Ингээд сайн муу, сайхан муухай бичих нь чухал биш, ерөөсөө бичиж дуусгах нь чухал юм байна гэдгийг ойлгосон. Аавын үг нөлөөлсөн үү, аль эсвэл Нейл Гейманы зөвлөгөө тусалсан уу, бүү мэд, аль нь ч байсан гэсэн, өдгөө бичиж туурвиж байгаа маань зовлон гэж санагдахаа байжээ.
Мэдээж аугаа нэгэн болоход авьяас чухал л даа. Магадгүй би өөрийгөө авьяасгүй гэж дүгнээд бичиж туурвих ажлаас бүрмөсөн хөндийрч болох л байсан. Гэхдээ тэгж бууж өгөхийг хүсээгүй ээ. Одоо ч гэсэн би үе үе шантардаг ч гэлээ, тэртээ өдрүүдийн өмнө, нэг өгүүлбэр бичээд л шантардаг байснаа бодвол хэрэндээ л “бичгийн хүн”-ий дөртэй болчихоод байгаа юм. Тиймээс яг над шиг “авьяасгүй нэгэн”-д хэрэг болж магадгүй гэж үзээд зохиолчдын хэлсэн хэрэгтэй зөвлөгөөнүүдийг түүж нэгтгэлээ.
Эцэст нь, суут зохиолчдын сайхан ярилцлагыг монгол хэлнээ тун чадварлаг хөрвүүлсэн авьяаслаг орчуулагч нартаа баярлалаа гэж хэлье. Таалан болгооно уу.
1 Бичиж туурвина гэдэг бол өгүүлшгүй гүн ертөнц, зарим нэгэнд нь амьд яваагийн утга учир.
ПАБЛО НЕРУДА
|
“Бичнэ гэдэг миний хувьд амьсгалахын нэр. Хүн амьсгалахгүйгээр амьд байж чадахгүй шиг би бичихгүйгээр амьдарч чадахгүй.”
[Эх сурвалж: "Бичнэ гэдэг амьдрахын нэр" ярилцлагаас] |
ГҮЛРАНС
|
"Гурван ямхын хулсыг барьж эндүү ташаа бичих минь
Гутал оймсыг бартал явж нэр ашгийг хөөхөөс дээр." [Эх сурвалж: Монголын сонгомол яруу найраг антологоос] |
2 Гэхдээ бичгийн хүн болно гэдэг харь, дээд хүмүүний тухай ойлголт биш.
 Д.УРИАНХАЙ |
СУРВАЛЖЛАГЧ: -Энэ олон жил уран бүтээл туурвиад эргээд харахад чухам ямар бодол төрж суух юм?
Д.УРИАНХАЙ: -Алдаанууд минь их тод харагддаг… Би залуудаа бодохдоо зохиолч, яруу найрагч хүн бусад хүмүүсээс хавьгүй илүү ухаантай, мэдлэг боловсролтой бэрх амьтан байх ёстой гэж боддог байлаа. Бас л алдаа!... Зохиолч, яруу найрагч хүн харин бусдаас илүү гэгээрсэн, сэрэхүй мэдрэхүй маш хүүхдэрхүү, нарийн торгон, зөн билиг их хөгжсөн, тэнгэрийн хэл сонсохдоо сонор, онгон зэрлэг амьтад шиг маш мэдрэмхий, байгальлаг, хөгжилтэй байвал зохих юм байна гэсэн бодолд автдаг болсон. [Эх сурвалж: Ярилцлагаас нь] |
УОЛТ УИТМЭН
|
“Зохиол бүтээл оролддог хэнбугай ч хамгийн эхэнд өөртөө уншиж, бичих дадал суулгах хэрэгтэй.”
[Эх сурвалж: "Камдены найрагчаас залууст хүргэх зөвлөгөө"] |
СТИВЕН КИНГ
|
“Хэрэв зохиолч болохоор зориг шулуудсан бол хамгийн чухал гэгдэх хоёр зүйлийг захья: Уншаад л бай, бичээд л бай.
[Эх сурвалж: Хэлсэн үгнээс нь] |
УЙЛЬЯМ ФОЛКНЕР
|
“Унш, унш, унш. Хог новшуудыг нь ч, сонгодогуудыг нь ч, сайныг ч мууг ч ялгалгүй бүгдийг нь унш. Тэдний хэрхэн бичигдсэнийг сайтар ажигла. Яг л мужаан хүн дагалдагчаас багш болтлоо суралцдаг шиг уйгагүй унших хэрэгтэй. Уншигтун. Бүгдийг өөртөө шингээ. Тэгээд дараа нь бич. Хэрэв бичсэн чинь сайн болж байвал чи бүхнийг сурчээ гэсэн үг. Харин муу болсон байвал эргэлзэлгүй түүнийгээ цонхоор гаргаад чулуудчих.”
[Эх сурвалж: Афоризм] |
5 Бичмээр байвч бичиж хүчрэхгүй бол яах вэ?
 ТРУМЭН КАПОТЕ |
СУРВАЛЖЛАГЧ: Туурвилзүйн чадвараа сайжруулах аргууд гэж бий юу?
КАПОТЕ: Хөдөлмөрлөх л хэрэгтэй дээ. Миний мэдэх ганц арга тэр л байна. Бичнэ гэдэг гэрэл сүүдрийн тусгалын хууль шүү дээ. Яг л уран зураг, хөгжим шиг. Танд түүнийг мэдрэх төрөлхийн мэдрэмж бий бол асуудалгүй. Үгүй бол суралцах л хэрэгтэй. [Эх сурвалж: Ярилцлагаас нь] |
ЭРНЕСТ ХЭМИНГУЭЙ
|
“Заримдаа юу бичихээ мэдэж байгаа ч, хэрхэн гаргахаа мэдэхгүй болчихдог. Энэ үед санаагаа хадгалаад, бичих гэж яарсны хэрэггүй гэж би зөвлөнө. Бараг бүх зохиолч ийм зовлонтой нүүр тулдаг. Харин сайн зохиолч яарахыг илүүд үзэхгүй. Дотроо хадгалаад л явбал эгзэг нь таарахаар тэр санаа дотрыг чинь маажаад, үг болж буухыг хүчлээд эхэлдэг юм.”
[Эх сурвалж: Ярилцлагаас нь] |
ДОРИС ЛЕССИН
|
“Утга зохиолын авьяастнуудын нийтлэг шинж сайн боловсрол байдаг. Унших нь сайн зохиолч болоход асар нөлөөтэй. Сайн зохиолчид олон байдаг ч өөрийгөө нөөж, эсвэл тууштай байж чаддаггүй. Зохиол бичиж байхдаа заримдаа завсарлаж эсвэл бичсэнээ юу ч үгүй ураад хаячих бэлтгэлтэй бай. Би зохиолуудаа 4 удаа хуулж бичдэг, бичих тоолонд сайжирдаг. Зохиолч хүн уншигчийн хүрээгээ өөрөө бүрдүүлдэг. Чамайг унших дуртай уншигчдыг бий болгох ёстой. Яаж гэж үү? Өөрийн үзэж туулснаа чин үнэнээр бич, битгий тэр тухай бод. Үнэн бүтээл туурви.”
[Эх сурвалж: Ярилцлагаас нь] |
ГАБРИЕЛ ГАРСИА МАРКЕЗ
|
“Би залуу зохиолчдод зөвлөх болбол өөртөө тохиолдсон зүйлийн тухай бич гэж зөвлөнө.”
[Эх сурвалж: Ярилцлагаас нь] |
 ЭРНЕСТ ХЭМИНГУЭЙ |
 ВЛАДИМИР НАБАКОВ |
СУРВАЛЖЛАГЧ: -Та зогсоогоороо бичдэг гэсэн. Бас бичгийн машин хэрэглэдэггүй гэдэг. Үнэн үү?
НАБАКОВ: -Үнээн. Би бичгийн машин цохож сураагүй. Өглөөгүүр ажлынхаа өрөөнд байдаг нэг муу хуучин индэр дээр зогсож байгаад бичиж эхэлдэг юм. Тэгээд хөлийн булчинд хүндийн чанар үйлчилж эхэлмэгц бичгийн ширээний хажуудах түшлэгтэй сандал дээр сууна. Харин өнөөх хүч нуруунд мэдрэгдмэгц өрөөний булан дахь жижиг буйдан дээрээ хэвтээд бичнэ. Өрөөндөө нар зөв эргэдэг гэсэн үг. [Эх сурвалж: Ярилцлагаас нь] |
9 Өгүүллэг ч бай, нийтлэл ч бай, бичиж эхэлсэн л бол заавал дуусгаж байгаарай.
НИЛ ГЕЙМАН
|
“Бичвэрээ дуусга. Бүр дуусгахын тулд хэчнээн их чармайлт гаргах байсан ч заавал гүйцээ.”
[Эх сурвалж: Зөвлөгөөнөөс нь] |
ЖОН СТЕЙНБЕК
|
“Өөрийгөө хүчлэлгүй, чөлөөтэй, хурдан бич. Бодсон санасан бүхнээ цаасан дээр буулга. Харин тэгэх хүртлээ юуг ч битгий засаж нягтлаарай.”
[Эх сурвалж: Зөвлөгөөнөөс нь] |
10 Бичиж дууссан бол засаж нягтлахад цаг гарга.
Б.ГАЛСАНСҮХ
|
“Миний багш Н.Нямдорж хэмээх сайхан яруу найрагч байлаа. Би тавдугаар ангиасаа эхлээд сургуулиа төгстөл зуны амралтаараа Эрдэнэт явж, энэ хүний дэргэд шүлгээ бичдэг байсан. Өдөрт нэг шүлэг бичүүлээд, “Олон дахин хуулж бич, тэгэх тоолондоо нэг үгийг засаж бай” гэдэг. Гуч, дөчин удаа хуулж бичихэд үг бүрийг нь зассаар нөгөө богинохон шүлэг чинь орой гэхэд шал өөр болчихдог. Зовооно гэхэд хаашаа юм, ямар ч гэсэн энэ сургуулиар би хүмүүжсэн.”
[Эх сурвалж: "Өтөлсөн ч хийх ажилтай хүн шүү, би" ярилцлагаас нь] |
Д.ОЮУНЧИМЭГ
|
“Сурагч байхдаа шүлэг бичдэг байлаа, оюутан болоод ч шүлэг бичсээр л байсан. Гэвч, хүнд ухаан орно гэж нэг юм байдаг юм байна. Монголчууд 60-тайдаа ухаан ороод 61-тэйдээ үхдэг гэсэн егөө үг байдаг шүү дээ. Тэр бас үнэний ортой юм шиг санагддаг. Манай аав хэлдэг байсан юм, би 13-тай ухаан орсон, яг толгой дундуур том модоор татаад авсан юм шиг цэлс хийгээд л ертөнцийн явдал тодорхой болоод явчихсан гэж. Яг тэр явдал надад 23-тайд минь тохиолдсон. Гэнэт л надад маш олон зүйл тодорхой болоод явчихсан. Түүнээс хойш бичсэн нэг ч шүлгээ шатаагаагүй. Түүнээс өмнө бол хангалттай олон муу шүлэг бичсэн дээ. Цветаевагийн нэг үг байдаг даа, хүнд муу шүлэг бичих үе улаан бурхан өвчин шиг зайлшгүй тусдаг, түүнийг аль болох хурдан туулах хэрэгтэй гэсэн. Азаар залуу насандаа амжиж тэр үеэсээ салсан шиг байгаа юм.”
[Эх сурвалж: Ярилцлагаас нь] |
| Б.ГАЛСАНСҮХ |
“Дөрөвдүгээр ангид байхдаа би Хэнтий аймгаас ирээд, тавын дэвтрийг дуустал бичсэн шүлгээ Б.Лхагвасүрэн гуайд үзүүлэхээр Монголын радиогийн үүдэнд өдөржин болж билээ. Танихгүй болохоор урт үстэй хүн гараад ирэхээр л “Та Лхагвасүрэн гуай мөн үү” гээд гүйж очно. Тэр үед энэ эрхэм тамхиа татангаа шүлгүүдийг минь уншиж байснаа “Бичээд бай, хүү минь, бичээд бай” гэчихээд явж билээ.”
[Эх сурвалж: "Өтөлсөн ч хийх ажилтай хүн шүү, би" ярилцлагаас нь] |
Г.АЮУРЗАНА
|
“1987 оны сүүлчээр манай аймагт Б.Бааст, Ц.Хасбаатар, Л.Чойжилсүрэн, Ч.Дагвадорж нар томилолтоор очиж, аймгийн театрт уулзалт хийхэд тун санамсаргүй очиж үзсэн юм. Уулзалт дээр Хасаа гуай орчуулсан шүлгүүдээ, Дагвадорж гуай ардын дууны аясаар бичсэн өөрийнхөө шүлгүүдээс уншиж, би тэгтлээ сэтгэл хөдөлсөн ч юм уу, мөнөөх арга хэмжээ өндөрлөмөгц тайзнаас буугаад танхим дотуур алхаж явсан Чойжилсүрэн гуай руу очоод “Би шүлэг бичдэг юм. Та нарт шүлгээсээ үзүүлж болох уу?” хэмээн асууж билээ. “Өвсний шүүдэр”, “Хаврын жавар” хоёрыг нь туушиндчихсан уншигчийн хувьд мань зохиолч сайн танил минь юм шиг санагдсан хэрэг л дээ. Чойжгоо ч шуудхан л тайзны ард хүмүүстэй ярилцаж зогсоо Хасаа гуай руу намайг аваачив. Хасаа гуай найрсгаар толгой дохин байж миний үгийг чагнаснаа “Маргааш 11 цагт зочид буудалд хүрээд ир” гээд өрөөнийхөө дугаарыг хэлсэн сэн. Товлосон цагт нь очиход дөрвөн зохиолч нэг өрөөндөө цуглараад миний хэдэн шүлгийг сонссон, дараа нь 3-4 шүлгийг минь Дагвадорж гуай сонгож аваад “Утга зохиол, урлаг” сонинд нийтлүүлсэн юм. Тэр явдал намайг бараг л яруу найрагч гэгдэхэд хүргэж, сарын дараа МХЗЭ-ийн ажлаар Баянхонгорт очсон Д.Нямаа гуай мөн нэг даргын өрөөнд хичээл дундуур дуудуулан, 5-6 шүлэг зэхэхийг даалгасан нь “Залуучуудын үнэн” сонинд хэвлэгдсэн сэн. Энэ хоёр сонинд гарсан цөөвтөр шүлгийнхээ ачаар би Москвагийн Утга зохиолын дээд сургуульд явах болсон юм даа.”
[Эх сурвалж: "Монгол романыг мэдэх хэр хэмжээ минь"] |
13
ХАРҮКИ МУРАКАМИ
|
СУРВАЛЖЛАГЧ: -Та хэдтэйдээ зохиолч болсон бэ? Их л гэнэтийн санагдсан байх?
МУРАКАМИ: -29 настайдаа. Гэнэтийн байлгүй яахав. Гэхдээ би зохиолч гэдэгтээ хурдан дассан шүү. СУРВАЛЖЛАГЧ: -Хурдан гэнэ ээ? Эхний өдрөөсөө эхлээд л ямар ч бэрхшээлгүй бичээд эхэлсэн хэрэг үү? МУРАКАМИ: -Би шөнө дөлөөр хоолны ширээнийхээ ард бичиж эхэлсэн. Анхны номоо арайхийж дуусгахад арван сар зарцуулсан байв. Дараа нь романаа хэвлэлийн газар луу илгээтэл хүндтэй шагнал хүртэх нь тэр. Яг л зүүд шиг. Итгэхэд нэг л бэрх. Харин эцэс хойно нь “Тийм ээ, бүх зүйл болж байна, би одоо зохиолч. Яагаад болохгүй гэж? Ийм л энгийн байж шүү дээ” хэмээн бодсон. [Эх сурвалж: Ярилцлагаас нь] |
14 Гэхдээ алдар нэрийн төлөө адгаж яарах хэрэггүй.
М.ЦЭДЭНДОРЖ
|
“Шүлэг зохиолоо хэвлүүлэх гэж яарах хэрэггүй. Залуу яруу найрагчийн туган дээр “Авьяас, мэдлэг, хөдөлмөр” гэсэн гурван үг дурайж байх хэрэгтэй. Энэ гурван үгэнд шүтсэн Ж.Пристли “Баяртай байхдаа ч бич. Гунигтай байхдаа ч бич. Өвчтэй байхдаа ч бич” гэсэн нь бий. Тийнхүү бичиж чадвал Стивенсон 30 боть, Р.Киплинг 37 боть, К.Дойл 37, С.Моэм 50 роман, Честертон ганцхан шөнийн дотор нэг ном бүтээснийг санагтун.”
[Эх сурвалж: Ярилцлагаас нь] |
15 Бичиж туурвих замналд мохож шантрах үе зайлшгүй гарна. Тэр үед чухам юуны тулд бичдэгээ тунгаан бодоорой!
ОРХАН ПАМУК
|
"...Би төрөлхийн хэрэгцээ надад байгаа учраас л бичдэг! Би бусад хүмүүс шиг жирийн ажил хийж чадахгүй болохоор бичдэг. Би бичиж байгаа шигээ ном уншихыг хүсдэг учраас бичдэг. Би та нарт, хүн болгонд л бухимдаж байдаг учраас бичдэг. Би өдөржин нэг өрөөнд бичээд сууж байх дуртай учраас бичдэг. Би бодит амьдралыг гагцхүү өөрчлөх замаар л түүнд оролцож чадах учраас бичдэг. Би бусдыг, бид бүгдийг ямаршуухан амьдралтай байгааг мэдээсэй гэж хүсдэг учраас, цаашид Туркэд, Истанбулд амьдрахыг хүсдэг учраас бичдэг. Би цаас, үзэг, бэхний үнэрт дуртай учраас бичдэг. Би утга зохиол, романы урлагт юунаас ч илүү итгэдэг учраас бичдэг. Бичих нь зуршил, дур хүсэл учраас би бичдэг. Би мартагдахаас айдаг учраас бичдэг. Би бүтээлийн авчрах алдар цуу, үр ашигт дуртай учраас бичдэг. Би ганцаараа байхын тулд бичдэг. Би яагаад та нарт, хүн болгонд ингэж маш их бухимдаж байгаагаа ойлгоно гэж найддаг учраас бичдэг байж магадгүй. Миний зохиолыг уншихад би дуртай учраас бичдэг. Би нэг роман, нэг эссе, нэг хуудас нэгэнт бичиж эхэлсэн бол түүнийгээ дуусгахыг хүсдэг учраас бичдэг. Хүн болгон намайг бичээсэй гэж хүлээж байгаа учраас би бичдэг. Номын сангууд үхэшгүй гэдэгт, мөн миний номууд тавиур дээр байгаа байдалд хүүхдийн гэнэн зангаар итгэдэг учраас би бичдэг. Амьдралын бүх гоё сайхан, баян тансагийг үг болгож хувиргах нь сэтгэл гөхөлзүүлэн догдлуулдаг учраас би бичдэг. Ямар нэг явдлыг ярих гэж бус ямар нэг явдлыг зохиомжлох гэж бичдэг. Би заавал очих ёстой газар байгаа ч зүүдэнд тохиолддог шиг би тэнд очиж чадахгүй байгаа совингоос ангижрахыг хүсдэг учраас бичдэг. Би амьдралыг аз жаргалтай байхаар хэзээ ч зохицуулж чадахгүй байгаа учраас бичдэг. Би аз жаргалтай байхын тулд бичдэг!!!"
ЭХ СУРВАЛЖ: "Нобелийн шагналтнуудын айлдвар" номын 241-242-р тал. Туркийн зохиолч Орхан Памук 2006 онд Утга зохиолын салбарт Нобелийн шагнал гардан авахдаа ийн хэлжээ. |
ИНЖАННАШИ
|
"Хүмүүний сэтгэлийг хөдөлгөн эс чадваас
Хөнгөн бийрийг хөшиж юу хиймүй." [Эх сурвалж: Монголын сонгомол яруу найраг антологоос] |
НИЙТЛЭЛИЙГ БИЧСЭН ТЭМДЭГЛЭЛ
Энэ бол нийтлэл ч биш, сурвалжилга ч биш, бараг “түүвэр эшлэл” гээд тодорхойлчихож болмоор бичвэр. Өмнө нь “Орчуулах эрдэмд шамдахуй”, “Унших эрдэмд дурлахуй” гэсэн хоёр түүврийг блогтоо оруулжээ. “Бичих эрдэмд шимтэхүй” бол энэ цувралын гуравдахь буюу сүүлчийнх нь юм. Орчуулах, унших, бичих гурав бол миний хувьд, өдөр бүр шамдаж, дурлаж, шимтэж хийдэг гол ажил минь билээ. Гэхдээ их бичгийн хүмүүсийн хэлсэн үгнээс харж байхад шамдаж, дурлаж, шимтэхийн үндэс нь уйгагүй зүтгэл юм шиг санагдсан.
Ингээд эцэст нь нэг зүйлийг нэмж дурдахад, яг иймэрхүү хэв маягтайгаар, бас нэг түүвэр хийх санаа байна. Тэр нь сэтгүүлзүйгээр. Гэхдээ түүвэрлэх гэхээсээ илүүтэйгээр, ахмад сэтгүүлч нартай нэг бүрчлэн уулзаж, туршлага сургамжаас нь сонсоно гэсэн үг л дээ.
2 сэтгэгдэлтэй
Гайхалтай бичвэр болжээ. Их содон бас ойлгомжтой, цэгцтэй оруулж олон хүнд хүргэж байгаад баярлалаа
ReplyDeleteБаярлалаа
ReplyDelete